Στα δοκίμιο του για την φιλία έχει πει ο Montaigne “Η φιλία συνδέεται με τα ευχάριστα συναισθήματα μεταξύ φίλων που προάγουν την πνευματική τους ένωση”.
Επίσης έχει πει “Εάν με πιέσεις γιατί τον αγάπησα (τον φίλο ή φίλη μου), αισθάνομαι ότι αυτό μπορεί να εξηγηθεί με την απάντηση ‘Γιατί ήταν αυτός. Γιατί ήμουν εγώ’”.
Ο David Hume αναφέρει για την φιλία ότι “Τίποτε δεν αγγίζει τον άνθρωπο της συμπόνιας περισσότερο από την εξαιρετική ευχαρίστηση που παίρνει από την αγάπη και την φιλία, όπου ο ίδιος άνθρωπος προσέχει και δίνει σημασία στα πιο μικρά ενδιαφέροντα του φίλου του, και είναι διατεθειμένος να θυσιάσει ο ίδιος και τα πιο κρίσιμα ενδιαφέροντα του για τον φίλο του”.
Ο Adam Smith αναλύοντας τα κίνητρα της φιλίας τα περιγράφει με δεινή γλαφυρότητα ως εξής: “Ο άνθρωπος που έχει κάνει μία γενναιόδωρη πράξη με βάση τα σωστά κίνητρα αισθάνεται ότι ο ίδιος είναι το αντικείμενο της αγάπης και ευγνωμοσύνης του άλλου και η συμπάθεια του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Και όταν εξετάζει τα κίνητρα που τον ώθησαν σε αυτή την πράξη αισθάνεται πιο ευχαριστημένος και συνεχίζει να κάνει αυτές τις γενναιόδωρες πράξεις. Το πνεύμα του είναι γεμάτο χαρά και ηρεμία, και αισθάνεται ολοκληρωμένος. Είναι σε φιλία και αρμονία με όλο το ανθρώπινο γένος, και κοιτάζει τους άλλους ανθρώπους με εμπιστοσύνη και καλόπιστη ικανοποίηση”.
Ο Rochefoucauld δίνει διάφορες διαστάσεις της φιλίας, επισημαίνοντας τα ακόλουθα: “Αν θες εχθρούς κοίταξε να υπερτερείς των φίλων σου, μα αν θες φίλους άσε τους φίλους σου να υπερτερούν απέναντι σου”. “Αν υπάρχει έρωτας αγνός κι απαλλαγμένος από κάθε ανάμιξη με τ’ άλλα μας τα πάθη, τότε εκείνος είναι που βαθιά μες στην καρδιά κρυμμένος μένει και που άγνωστος και σ’ εμάς τους ίδιους παραμένει”. “Αυτό που οι άνθρωποι “φιλία” ονόμασαν είναι απλώς αμοιβαιότητα συμφερόντων, ανταλλαγή καλών υπηρεσιών. Τίποτ’ άλλο, τελικά, παρά ένας εμπορικός διακανονισμός μέσω του οποίου πάντα η φιλαυτία κάτι θ’ αποκομίσει”. “Καμιά φορά παραπονιόμαστε με ελαφρότητα για τους φίλους μας για να δικαιολογήσουμε προκαταβολικά τη δική μας ελαφρότητα”. “Διστάζουμε συνήθως ν’ αποκαλύψουμε στους φίλους μας τις πλέον μύχιες σκέψεις μας, όχι από έλλειψη εμπιστοσύνης προς αυτούς αλλά προς τον εαυτό μας”. “Ο φθόνος διαλύεται απ’ την αληθινή φιλία. Η φιλαρέσκεια, απ’ την αληθινή αγάπη”. “Το πιο δύσκολο εγχείρημα σε μια φιλία δεν είναι να δείχνουμε στο φίλο μας τα ελαττώματά μας, αλλά να τον κάνουμε να βλέπει τα δικά του”. “Όταν σε προδώσουνε οι φίλοι, οφείλεις μ’ αδιαφορία πια τα δείγματα της φιλίας τους να αντιμετωπίζεις. Οφείλεις, όμως, επιπλέον, πάντα μ’ ευαισθησία στις συμφορές τους να φέρεσαι”. “Ένας φίλος αληθινός είναι το μεγαλύτερο απ’ όλα τ’ αγαθά. Είναι, επίσης, εκείνο που λιγότερο σκεφτόμαστε ν’ αποκτήσουμε”.
Ο Bertrand Russell έχει πει: “Ο έρωτας είναι η σχέση εκείνη ανάμεσα στα δύο φύλα, που περιέχει πολύ αίσθημα και που είναι τόσο ψυχική όσο και σωματική… Έρωτας από καθήκον δεν υπάρχει, ανθεί μόνο εφόσον είναι ελεύθερος και αυθόρμητος”.
Όπως είπε ο Francis Bacon για τον ρόλο της φιλίας στην καριέρα, “Όσο ανεβαίνεις ψηλότερα στην ιεραρχία τόσο λιγότερους φίλους θα έχεις”. Σημειώνει αυτός επίσης για την φιλία και την μοναξιά ότι “Οποιοσδήποτε είναι ευχαριστημένος στην μοναξιά, είναι είτε ένα άγριο θηρίο, είτε ένας Θεός”.
Οι καρποί της φιλίας, σύμφωνα με τον Francis Bacon, είναι: Η ειρήνη που σου επιφέρει η συμπάθεια του φίλου σου, η υποστήριξη στην κρίση σου από τον φίλο σου, και ο καρπός του “ροδιού” που σου προσφέρεται από τον φίλο σου, ενός ροδιού γεμάτου χυμώδεις σπόρους, και που συμβολίζουν τις πολλαπλές και ευχάριστες επιπτώσεις σε όλες τις πτυχές της ζωής σου, από τον φίλο σου.
Η φιλία εκφραζόμενη μέσω της αγάπης είναι το πρωταρχικό συστατικό στην εξυπηρέτηση της πρώτης βασικής ανάγκης της ζωής μας, η οποία είναι “οι σχέσεις με τους άλλους”, σύμφωνα με τον Erich Fromm. Και είναι η κινητήριος δύναμη στις άλλες τέσσερες: “δημιουργική τάση για την ζωή”, “συναίσθημα ότι ανήκεις σε κάτι”, “αντίληψη του εαυτού μας ως μέλος μίας κοινότητας”, και “κατανόηση του κόσμου”.
Η φιλία είναι ο δεύτερος τύπος αγάπης, στο πλαίσιο έκφρασης της αγάπης του C. S. Lewis, που απαρτίζεται από: την “στοργή” (συμπάθεια μεταξύ μελών μιας οικογένειας ή κοινότητας), την “φιλία” (δυνατή σύνδεση μεταξύ ανθρώπων που μοιράζονται τα ίδια ιδανικά, αξίες ή και δραστηριότητες), τον “έρωτα” (αγάπη χωρίς όρια για τον άλλον – άνθρωπο, πράγμα, ιδέα, κλπ., και όχι αναγκαστικά σεξουαλική), και την “φιλευσπλαχνία” (αγάπη και προσφορά χωρίς όρια για τους συνανθρώπους μας).
Ο Carl Jung βλέπει την φιλία ως μία χημική ένωση αναφέροντας: “Η συνάντηση δύο προσώπων είναι σαν την επαφή δύο χημικών ουσιών : εάν υπάρχει μία αντίδραση, και οι δύο μεταμορφώνονται”.
Ο William Shakespeare είπε για την φιλία στο έργο του “Άμλετ”: “Με τους φίλους που έχεις, όταν αυτοί έχουν προσαρμοσθεί με σένα, να τους προσδέσεις με ατσάλινα άγκιστρα στην ψυχή σου”.
Ο Percy Shelley, έγραψε για την φιλία, στο ποίημά του “Σε ένα φίλο που βγήκε από τη φυλακή”:“Για μένα, φίλε μου, τα δάκρυά μου πάλλονταν στα αδύναμα μάτια μου, και η καρδιά μου κτυπούσε δυνατά Με τα συναισθήματά μου να μοιάζουν με πόνο, διαλυμένο Ενώ, από την φωνή σου ξεκινά η ψεύτικη κατηγορία, Σε ευχαριστώ, άφησα τον τύραννο Να κρατήσει τις αλυσίδες και τα δάκρυα Με θυμό να σε δει να σηκώνεσαι φρέσκος, Γεμάτος δύναμη από την φυλακή, που μάταια προσπάθησε να κλείσει την ψυχή σου και να σε κάνει να κλαις με αλυσίδες για την ανθρωπότητα”.
Ο Edgar Allan Poe, στο ποίημά του “Σε κάποιον στον παράδεισο”, είπε για την αγάπη: “Ήσουν για μένα όλοι οι πνιγμοί που πόθησα αγάπη: ένα νησί κατάφυτο στο πέλαγο, αγάπη, με μια πηγή κι ένα ναό και γύρω άνθη όμορφα, καρποί, κι όλα δικά μου”.
Ο Μιγκέλ δε Θερβάντες είπε για την φιλία: “Ίσως έρθει καιρός που, δένοντας ξανά αυτήν τη σπασμένη κλωστή, να μπορώ να πω αυτά που δεν μπορώ τώρα και αυτά που θα ήταν πρέπον να ειπωθούν. Χαίρετε και ευχαριστώ, χαίρετε και καλή καρδιά, χαίρετε, χαρούμενοι φίλοι μου, εγώ πεθαίνω και ελπίζω να σας αντικρίσω ευτυχείς στην άλλη ζωή”.
Ο Nietzsche βλέπει την φιλία με την διάσταση των χαμηλών τόνων και της διακριτικότητας αναφέροντας το εξής: “Ο φίλος πρέπει να είναι μάστορας στο να μαντεύει και να σιωπά. Δεν πρέπει να θέλει να βλέπει τα πάντα”.
Ο Schopenhauer αναφέρει το εξής για την φιλία: “Οι φίλοι και οι γνωστοί είναι το καλύτερο διαβατήριο του μέλλοντος”. “Η πίστη είναι σαν την αγάπη. Δεν μπορεί να επιβληθεί’
Ο Ντοστογιέφσκι οραματίζεται μία θεϊκή διάσταση για την αγάπη αναφέροντας: “Το να αγαπάς κάποιον σημαίνει να τον βλέπεις όπως σκόπευε ο Θεός”.
Ο Checkov βλέπει την αγάπη και την φιλία σε συνδυαστική διάσταση αναφέροντας το εξής: “Η αγάπη, η φιλία και ο σεβασμός δεν ενώνουν τόσο τους ανθρώπους όσο το κοινό μίσος για κάτι”.
Ο Spinoza πίστευε ότι ο άνθρωπος διέπεται από τρεις νοητικές επιδράσεις. Την χαρά, την λύπη και την επιθυμία. Όλα τα συναισθήματα, πίστευε, ήταν συνδυασμός ενός ή περισσότερων από αυτές. Για παράδειγμα, η αγάπη και το μίσος είναι η χαρά και η λύπη, αντίστοιχα, βασισμένες στην επίγνωση των αιτιών (θετικών ή αρνητικών) που τις προκαλούν. Η πρακτική εφαρμογή της αγάπης έχει διατυπωθεί με τον πιο γλαφυρό τρόπο από τον Khalil Gibran ως εξής: “Η εργασία είναι η αγάπη που στην πράξη είναι ορατή. Και εάν δεν μπορείς να εργασθείς με αγάπη αλλά μόνο με αρνητικά συναισθήματα, τότε είναι καλύτερο να αφήσεις την εργασία σου την εξώπορτα του ναού και να ζητήσεις έλεος από αυτούς που εργάζονται με χαρά”.
Η Barbara Berger τοποθετεί την φιλία και την αγάπη στο πλαίσιο της αληθινής αφθονίας, και εξετάζοντας “Τι σημαίνει αληθινή αφθονία;” προσφέρει, πολύ σοφά, την εξής απάντηση: ‘Αληθινή αφθονία είναι όλα τα αγαθά του σύμπαντος που βρίσκονται στην διάθεσή μας: Αγάπη, γαλήνη, λαμπρή υγεία, οικονομική ευημερία, χρόνος, ομορφιά, πνευματική ανάπτυξη, φίλοι, οικογένεια, μουσική, τέχνες, χαρά, φύση, σοφία, κατανόηση…’. Επίσης “Οι σοφοί διακηρύσσουν ότι η αγάπη είναι η μεγαλύτερη δύναμη στο σύμπαν, η απόλυτη αλήθεια, το θεϊκό φως”, και συνεχίζει “Ο θυμός δεν φέρνει αποτελέσματα. Ευλόγησε τους πάντες και τα πάντα με αγάπη, και οι πραγματικοί φίλοι μπορούν να κάνουν θαύματα”.
Η Anais Nin βλέπει την φιλία σε ένα καθαρά υπαρξιακό επίπεδο αναφέροντας το εξής: “Κάθε φίλος αντιπροσωπεύει ένα κόσμο μέσα μας, ένα κόσμο που δεν θα είχε γεννηθεί μέχρι που ήλθαν αυτοί οι φίλοι, και είναι μέσα από αυτή την συνάντηση που δημιουργείται αυτός ο ένας νέος κόσμος μέσα μας”.
Ο Oscar Wilde συνδέει αριστουργηματικά την ευαισθησία με την φιλία, αναφέροντας ότι: “Οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να συμπαθεί τον φίλο του όταν ο φίλος του υποφέρει, αλλά απαιτείται ένας πολύ ευαίσθητος χαρακτήρας ανθρώπου για να συμπαθεί ο πρώτος τον φίλο του όταν αυτός ο φίλος του, ο δεύτερος, έχει επιτυχίες”.
Η φιλία και το τι είναι φίλος συνοψίζεται και σε ένα ποίημα του Ashley Olson που ακολουθεί. Τι κάνει τον φίλο; Ο φίλος, είναι κάποιος που χρειαζόμαστε όλοι Ο φίλος, είναι αυτός που είναι ο ξεχωριστός Ο φίλος, είναι κάποιος που του λες τα πάντα Ο φίλος, είναι κάποιος που δεν χρειάζεται να του λες ψέματα Ο φίλος, μπορεί να είναι άνδρας ή γυναίκα Ο φίλος, είναι κάποιος που είναι πάντα εκεί Ο φίλος, θα σε ακούει πάντα Ο φίλος, πάντα έχει κάτι να σου δώσει Ο φίλος, ποτέ δεν θα σε αφήσει στην αχρηστία Ο φίλος, θα σε βοηθάει και στις εύκολες και στις δύσκολες στιγμές Ο φίλος, θα είναι πάντα στο πλευρό σου Ο φίλος, ποτέ δεν θα σε εγκαταλείψει Ο φίλος, είναι κάποιος που χρειαζόμαστε όλοι Τι θα έκανες εάν δεν είχες ένα φίλο; Και προσθέτει ο Λευτέρης Πούλιος, στο ποίημά του “Νέοι Τρόποι”: “Νέοι τρόποι ας ελευθερώσουν τον καινούριο κόσμο. Ειρήνη και Αρμονία. Τα σιωπηλά όπλα της αγάπης ας πλήξουν τ’ αστέρια. Κοσμική μουσική ας ακούσουμε κι ας πάθει το μυαλό μας. Όλα τα παιδιά ας χορέψουν, όλα τα παιδιά ας τη βρουν,όλα τα παιδιά ας “θυμώσουν ενάντια στου φωτός το θάνατο”.
αι όπως είπε ο Henry David Thoreau “Το καλύτερο που μπορώ να κάνω για τον φίλο μου είναι απλά να είμαι φίλος του. Δεν έχω πλούτη υλικά να του προσφέρω. Αν ξέρει πως είμαι ευτυχισμένος που τον αγαπώ, δεν θα θελήσει άλλη ανταμοιβή”.
Και επίσης ο Αμερικανός Πρόεδρος Abraham Lincoln: “Το καλύτερο μέρος της ζωής του καθενός απαρτίζεται από τις φιλίες του”.
“Βελτίωσε τον εαυτό σου και την ζωή σου με φιλία και αγάπη”, Ιωάννης Κυριαζόγλου, Ειδική Έκδοση (Special Edition): 11/2016 απόσπασμα
Photo cover:pixabay.com/adults
Διαβάστε επίσης:
