Η μοναξιά, ως δυσκολία ή αδυναμία ουσιαστικής και βαθύτερης σύνδεσης με τους ανθρώπους γύρω μας αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό, αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, σε μια εποχή που η ευκολία στην σύνδεση είναι τεχνολογικά πιο εύκολη από ποτέ.
Ποτέ πριν δεν ήμασταν τόσο προσβάσιμοι, άμεσα διαθέσιμοι, on line διαρκώς αλλά ταυτόχρονα και τόσο μόνοι.
Ο αριθμός των ανθρώπων που βιώνουν την μοναξιά με δυσλειτουργικό τρόπο δεν είναι μικρός.
Έρευνα που αξιολόγησε τους παράγοντες κινδύνου για την μοναξιά πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας του covid στο Ηνωμένο Βασίλειο, υποστηρίζει πως οι νεαροί ενήλικες, οι γυναίκες, οι άνθρωποι με χαμηλό εισόδημα ή μόρφωση, οι οικονομικά ανενεργοί, οι άνθρωποι που ζουν μόνοι και οι κάτοικοι των αστικών κέντρων είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να βιώσουν μοναξιά σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
Η μοναξιά ωστόσο δεν αποτελεί «προνόμιο» συγκεκριμένων ηλικιακών ή κοινωνικών ομάδων του πληθυσμού.
Θέματα μοναξιάς μπορεί να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε άνθρωπος, ανεξαρτήτως ηλικίας, κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, καταγωγής, φύλου ή τόπου κατοικίας.
Αυτή η μη σύνδεση, η απομόνωση και τελικά ο εγκλωβισμός σε έναν στενό κύκλο που περιλαμβάνει μόνο τον εαυτό μας, μπορεί να έχει πολλές αιτίες αλλά και να συντηρείται με διάφορους μηχανισμούς.
Γιατί νιώθουμε μοναξιά
Το αίσθημα της μοναξιάς – με τον τρόπο που περιεγράφηκε παραπάνω – είναι πολυπαραγοντικό. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται την οικειότητα με αποτέλεσμα όταν έρχονται αρκετά κοντά με τους άλλους να επιλέγουν αυθόρμητα την απόσταση.
Η οικειότητα, σε αυτήν την περίπτωση, γεννά άγχος και ανασφάλεια.
Ο φόβος της οικειότητας έχει συνήθως τις ρίζες του σε δύσκολες εμπειρίες της πρώιμης ηλικίας οι οποίες και έλαβαν χώρα στο πλαίσιο στενών διαπροσωπικών σχέσεων, γεγονός που τους κάνει να νιώθουν ευάλωτοι όταν ξαναμπαίνουν σε αυτές.
Σε άλλες περιπτώσεις η μοναξιά μπορεί να καθρεφτίζει την έλλειψη επαφής με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Άνθρωποι με ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας δαπανούν τόση ενέργεια και χρόνο υποδυόμενοι μια ιδανική εικόνα και σταδιακά χάνουν την επαφή με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Δεν αναγνωρίζουν τις ανάγκες και τα θέλω τους αφού είναι κατά βάση προσανατολισμένοι στο πως θα εντυπωσιάσουν ή θα κερδίσουν την αποδοχή από τον περίγυρο τους και όχι στο πως θα συσχετιστούν ουσιαστικά με αυτόν. Το ίδιο όμως μπορεί να συμβεί και αν φροντίζουμε με υπερβολική και αποκλειστική αφοσίωση τις ανάγκες των άλλων, παραμελώντας τις δικές μας.
Σταδιακά δεν τις αναγνωρίζουμε, δεν τις βλέπουμε δεν τις ξέρουμε καν.
Άλλες πάλι φορές το αίσθημα της μοναξιάς ενεργοποιείται με αφορμή την σύγκριση του εαυτού μας με το περιβάλλον μας.
Η ανάγκη να ταιριάζουμε κάπου, να ανήκουμε, να είμαστε μέρος ενός γενικότερου συνόλου είναι καθολική.
Όταν νιώθουμε με κάποιον τρόπο διαφορετικοί από τους ανθρώπους από τους οποίους περιστοιχιζόμαστε, όταν δεν βρίσκουμε κοινά σημεία επαφής και επικοινωνίας, αναπόφευκτα διαφοροποιούμαστε.
Η αίσθηση της διαφορετικότητας μπορεί να αποτελέσει το έδαφος για να φυτρώσει το αίσθημα της μοναξιάς αλλά και της απομόνωσης.
Η προσπάθεια να ταιριάξουμε με τους «λάθος» ανθρώπους μπορεί να εντείνει τη μοναξιά μας.
Ενδεχομένως να απορρίπτουμε και εμείς τους άλλους γιατί δεν είναι κατάλληλοι σύμφωνα με τα κριτήρια μας, δεν ικανοποιούν επαρκώς όλες μας τις ανάγκες ή δεν ταιριάζουμε σε όλα όσα θα θέλαμε. Επιλέγουμε την απόσταση γιατί νιώθουμε την προσέγγιση σαν έναν συμβιβασμό που αρνούμαστε συνειδητά να κάνουμε.
Άνθρωποι με στοιχεία τελειομανίας και αυστηρούς κανόνες μπορεί να βιώνουν την μοναξιά μέσα από ένα τέτοιο μονοπάτι.
Και η σύγχρονη πραγματικότητα όμως είναι προσανατολισμένη σε μια ατομική βάση.
Η έμφαση στην οικονομική και συναισθηματική ανεξαρτησία, η τάση να μην έχουμε ανάγκη κανέναν, ο ανταγωνισμός και η ολοένα αυξανόμενη ψηφιακή ζωή θέτουν γερές βάσεις για έλλειψη ουσιαστικής συσχέτισης και συντροφικότητας.
Αποκτήστε το βιβλίο Εξομολογήσεις ενός ψυχοθεραπευτή, από το βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr
Διαχειρίζομαι την μοναξιά μου
Η μοναξιά είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα.
Το να νιώθουμε κάποιες φορές μόνοι μας είναι αναμενόμενο και αποτελεί και εφαλτήριο για να αναζητήσουμε την σύνδεση με τους ανθρώπους.
Αρκετά συχνά μάλιστα είναι και μια ανάγκη. Η ανάγκη να πάρουμε αποστάσεις από τον περίγυρο, να περάσουμε χρόνο με τον εαυτό μας και να επαναφορτιστούμε ψυχικά.
Ωστόσο, στο πλαίσιο μιας φυσιολογικής σχέσης με τον εαυτό μας και με τον κόσμο γύρω μας, χρειάζεται τόσο να μπορούμε να την αποδεχόμαστε όσο και να την αποχωριζόμαστε. Μοναξιά και κοινωνικότητα είναι καλό υπάρχουν σε μια αρμονία.
Συμφιλιώνομαι με μένα
Έχοντας πλήρη συναίσθηση ότι ακούγεται κλισέ και τετριμμένο το «γίνε φίλος του εαυτού σου», επιλέγω να αναφερθώ σε αυτό καθώς θεωρώ ότι από αυτό ξεκινάει μια υγιή σχέση με τον κόσμο.
Πώς να απαιτούμε την αποδοχή, την παρέα και την κατανόηση του άλλου όταν εμείς δεν αποδεχόμαστε τον ίδιο μας τον εαυτό;
Η αγάπη προς τον εαυτό ξεκινάει όπως η αγάπη προς ένα βρέφος: με την φροντίδα.
Άκου τις ανάγκες σου και φρόντισε εσύ για αυτές. Από τις βασικές ανάγκες για ύπνο, τροφή, ξεκούραση, υγιεινή μέχρι και στις πιο σύνθετες όπως αποδοχή, διασκέδαση, χαλάρωση κτλ. Το μόνο σίγουρο είναι πώς το να αγαπήσουμε έμπρακτα τον εαυτό μας αποδεικνύεται συχνά μια μακρόχρονη και δύσκολη διαδικασία. Ακόμα πιο σίγουρο είναι όμως πως είναι αναγκαία.
Κάντε πράγματα που σας κάνουν να νιώθετε όμορφα, έχοντας αναγνωρίσει το δικαίωμα σας να τα κάνετε. Αν δεν ξέρετε ποια είναι αυτά, προσπαθήστε να τα ανακαλύψετε.
Αναπόσπαστο στοιχείο της αυταποδοχής είναι η μείωση της αυτοεπίκρισης. Αν οι κουβέντες που λέτε στον εαυτό σας όταν του μιλάτε είναι κυρίως «πικρές», δουλέψτε πολύ στοχευμένα για να τις αλλάξετε.
Δεν μπορείτε να αγαπήσετε κάποιον για τον οποίον σκέφτεστε μόνο αρνητικά. Σταματήστε να πολεμάτε τον εαυτό σας διαρκώς. Κάντε μια ανακωχή επιτέλους.
Το να μπορείτε να περνάτε χρόνο μόνοι σας και να είναι αυτός ο χρόνος….ενδιαφέρον και ευχάριστος είναι η βάση από την οποία μπορείτε να συνδεθείτε με τους άλλους.
Διαβάστε ακόμη στο Psychology.gr το σχετικό άρθρο: Γιατί δεν μπορώ να νιώσω καλά με τον εαυτό μου;
Προσφέρω
Οι άνθρωποι που είναι εγκλωβισμένοι σε μια χρόνια μοναξιά, συνήθως περιμένουν ή προσδοκούν από τους άλλους να τους προσεγγίσουν και να καλύψουν οι άλλοι τις ανάγκες τους για επαφή. Ωστόσο λειτουργεί πιο ομαλά με τον αντίστροφο τρόπο: να δώσουμε αντί να περιμένουμε ή ακόμα χειρότερα να απαιτούμε να λάβουμε.
Δείξτε έμπρακτα συμπόνοια και ενσυναίσθηση στους ανθρώπους γύρω σας.
Βγείτε από το καβούκι σας, όχι για να πάρετε αλλά για να χαρίσετε. Να χαρίσετε την βοήθεια σας, τις γνώσεις σας, τις δεξιότητες λίγο από το χρόνο σας στους άλλους.
Εγγραφείτε σε μια εθελοντική οργάνωση, δραστηριοποιηθείτε γύρω από έναν σκοπό, βοηθήστε έναν γείτονα, υιοθετήστε ένα ζώο ή έστω αναλάβετε την φροντίδα των φυτών σας. Με απλά λόγια, δώστε.
Η παγίδα εδώ βρίσκεται στο εξής: πολλοί άνθρωποι εμπλέκονται σε τέτοιες δραστηριότητες και ενασχολήσεις περιμένοντας με ανυπομονησία… την ανταμοιβή τους.
Μετράνε πόσα δώσανε και βγάζουνε το λογαριασμό για το πόσα έχουν να λάβουν. Δεν λειτουργεί όμως έτσι! Η προσφορά είναι ένα έδαφος για να επιτρέψουμε σε πρωτόγνωρα συναισθήματα και εμπειρίες να φυτρώσουν. Αυτή είναι η κυριότερη ανταμοιβή μας.
Αν διευρύνουμε τους ορίζοντες μας και ξεφύγουμε από τις πολύ συγκεκριμένες προσδοκίες μας ίσως δούμε ότι ο κόσμος αναγνωρίζει και εκτιμάει την συμβολή μας μέσα από πολλούς τρόπους. Ίσως μας επιτρέψουμε να συνδεθούμε μαζί τους σε μια νέα πλέον βάση. Αυτή του αλληλοσεβασμού και της ανταποδοτικότητας.
Βρίσκω την φυλή μου
Ένα λάθος που συχνά κάνουμε στην προσπάθεια μας να κοινωνικοποιηθούμε είναι να περιμένουμε την συσχέτιση από ανθρώπους με τους οποίους υπάρχει είτε χωρική εγγύτητα (γείτονες, συναδέλφους κτλ) είτε συγγένεια.
Αρκετά συχνά όμως δεν ταιριάζουμε με τους ανθρώπους αυτούς, δεν έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, κοινό τρόπο σκέψης και κοινές αξίες.
Το αποτέλεσμα είναι να επιλέγουμε πάλι την απομόνωση καθώς πιστεύουμε ότι δεν ταιριάζουμε με τον περίγυρο μας. Παρόλα αυτά υπάρχουν εκεί έξω άνθρωποι που έχουν παρόμοιες ανησυχίες, ίδιες ενασχολήσεις και κοινές ανησυχίες με μας. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να επιδιώξουμε να βρεθούμε στους ίδιους χώρους.
Το να τολμήσουμε – και λέω να τολμήσουμε γιατί συχνά χρειάζεται να επιστρατεύσουμε και λίγη τόλμη – να ενταχθούμε σε μια ομάδα είναι ένα πρώτο βήμα.
Αν δεν βγούμε εμείς από τον ασφαλή κύκλο του σπιτιού μας δεν θα σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της μοναξιάς.
Εδώ ξέρω ότι εγείρονται φόβοι : «Κι αν δεν ταιριάξω;», «Αν δεν με συμπαθήσουν;», «Αν δεν τους συμπαθήσω εγώ;», «Ποιος ξεβολεύεται τώρα!».
Οι φόβοι και οι αρνητικές σκέψεις θα υπάρχουν πάντα για να μας αποτρέπουν από το να κάνουμε αλλαγές. Ωστόσο χρειάζεται να αποφασίσουμε αν οι επιλογές μας θα γίνονται με γνώμονα το φόβο μας ή με πυξίδα τους στόχους μας.
Η ζωή δεν έρχεται με εχέγγυα. Οι προσπάθειες δεν γίνονται μόνο όταν υπάρχουν εγγυημένα αποτελέσματα. Τα μικρά υπολογισμένα ρίσκα είναι μέρος της συναρπαστικής εμπειρίας του να ζεις, να εξελίσσεις τον εαυτό σου και να συνδημιουργείς εμπειρίες και σχέσεις.
Αποβάλω την τελειοθηρία
Ο φόβος της συσχέτισης και της οικειότητας συχνά καλύπτεται πίσω από τις υποτιθέμενες αδυναμίες των άλλων. Δεν είμαστε διατεθειμένοι να επενδύσουμε σε φιλίες και σχέσεις, γιατί όλους τους βρίσκουμε ανεπαρκείς για τα δικά μας δεδομένα.
Μπορεί στην συναναστροφή με καινούριες γνωριμίες να βαριόμαστε, να δυσανασχετούμε, να εκνευριζόμαστε. Βρίσκουμε κάτι στραβό σε όλους. Οπότε αναρωτιόμαστε: «Πρέπει να συμβιβάζομαι με πράγματα που δεν μου αρέσουν για να έχω φίλους;». Το ερώτημα φαίνεται εύλογο.
Πίσω όμως από μια τέτοια στάση υποβόσκει μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο άλλος οφείλει να είναι τέλειος για μένα για να περάσω χρόνο μαζί του. Οφείλει να καλύπτει όλες μου τις απαιτήσεις και όλα μου τα ενδιαφέροντα.
Επειδή τέτοιος φίλος δεν υπάρχει, εύκολα μπαίνουμε σε έναν κύκλο κριτικής και υποτίμησης του άλλου, ο οποίος οδηγεί ή συντηρεί και την κοινωνική μας απόσταση.
Η τελειομανία γίνεται και εδώ μια μεγάλη παγίδα. Αντί να απαιτούμε το ιδανικό μπορούμε να εστιάσουμε συνειδητά στα θετικά στοιχεία μιας κοινωνικής συσχέτισης.
Αντί να προσδοκούμε να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες μας μπορούμε να διερευνήσουμε τις προσδοκίες και τα θέλω του άλλου.
Αν αξιοποιήσουμε τη σχέση που δημιουργούμε χαμηλώνοντας λίγο τις εσωτερικές μας φωνές της επικριτικότητας αλλά και της καταστροφολογίας, θα καταφέρουμε να αφήσουμε χώρο σε άλλες συνειδητοποιήσεις να λάβουν χώρα.
Κάθε άνθρωπος έχει τα χαρίσματα, τα προτερήματα και τα ελαττώματα του. Όπως και εμείς άλλωστε. Δεν συσχετιζόμαστε σε μια βάση τελειότητας αλλά σε μια βάση αμοιβαίας κατανόησης και σεβασμού.
Με κατανοώ καλύτερα
Οι ανάγκες για μοναχικότητα και συναναστροφή δεν είναι ίδιες σε όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι φυσιολογικό. Άλλοι χρειάζονται περισσότερο ή λιγότερο χρόνο με τον εαυτό τους για να νιώθουν καλά. Ωστόσο, υπάρχει η περίπτωση κάποιοι άνθρωποι να μην μπορούν να καλύψουν επαρκώς αυτές τις ανάγκες.
Πολλοί άνθρωποι νιώθουν μόνοι, δεν μπορούν να δημιουργήσουν σχέσεις ή άλλες φορές δεν καταφέρνουν να οριοθετήσουν τις επαφές τους και να δημιουργήσουν χρόνο για τον εαυτό τους.
Αν το όλο θέμα των σχέσεων μας δημιουργεί μια σύγχυση σε βάθος χρόνου, είναι καλό να ζητήσουμε και τη βοήθεια ενός ειδικού.
Πολλές φορές οι δυσκολίες αυτές αντικατοπτρίζουν θέματα προσωπικότητας ή παγιωμένα σχήματα που μπορούν να δουλευτούν ψυχοθεραπευτικά και να μας απεγκλωβίσουν από το τέλμα στο οποίο βρισκόμαστε.
Η αναζήτηση βοήθειας δεν είναι δείγμα αδυναμίας ή ανεπάρκειας αλλά μέρος της διαδικασίας αλλαγής και συχνά αναγκαίο κομμάτι της αυτοβελτίωσης.
Αποκτήστε το βιβλίο των Ερώτων, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας: Στις Σκιές του Έρωτα, για τους αιρετικούς της αγάπης
Πηγές
F. Bu, A. Steptoe, D. Fancourt, «Who is lonely in lockdown? Cross-cohort analyses of predictors of loneliness before and during the COVID-19 pandemic», Public Health, Volume 186, 2020, Pages 31-34
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
Βάλια Παυλίδου – Ψυχολόγος
Η Βάλια Παυλίδου είναι ψυχολόγος Γνωστικής Συμπεριφορικής Κατεύθυνσης και εργάζεται από το 2011 ιδιωτικά στην Θεσσαλονίκη παρέχοντας ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική σε ενήλικες. 6934439522
Πηγή:psychology.gr
Photo cover:pixaby.com/sasint/girl
Διαβάστε επίσης:
