Πρόκειται για τον πιο διάσημο πίνακα όλων των εποχών, η αξία του είναι ανεκτίμητη και σύμφωνα με τη γαλλική νομοθεσία, δεν μπορεί να πωληθεί, θα ανήκει για πάντα στο κοινό, που σπεύδουν κατά εκατομμύρια στο Λούβρο για να θαυμάσουνε από κοντά την Μόνα Λίζα ή Τζοκόντα, όπως είναι διάσημη.
Ο διάσημος πίνακας έχει σήμερα «γενέθλια», αφού θεωρείται πως στις 3 Νοεμβρίου του 1503, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ολοκλήρωσε το αριστούργημα των αριστουργημάτων της παγκόσμιας Τέχνης. Η Μόνα Λίζα είναι ένας από τους πιο μυστηριώδεις πίνακες, «τυλιγμένη» με διάφορους μύθους και θεωρίες που τη κάνουν ακόμα πιο ακαταμάχητη. Όπως και το χαμόγελό της που πεντακόσια χρόνια μετά, παραμένει το πλέον άλυτο μυστήριο.
Με αφορμή της γενέθλια της Μόνα Λίζα, ας δούμε παρακάτω γνωστές και άγνωστες ιστορίες για εκείνη.
Πιστεύεται ότι ήταν η Λίζα Γκεραρντίνι, σύζυγος του εμπόρου Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο, από τη Φλωρεντία, ο οποίος παρήγγειλε έναν πίνακα στον Λεονάρντο ντα Βίντσι για να γιορτάσει τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους. Ωστόσο, έχουν διατυπωθεί και άλλες θεωρίες για την ταυτότητα της γυναίκας που απεικονίζει. Ορισμένοι ιστορικοί τέχνης πιστεύουν ότι μπορεί να ήταν κάποια άλλη Φλωρεντινή γυναίκα της εποχής, ενώ μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ο πίνακας συνδυάζει ανδρικά και γυναικεία χαρακτηριστικά, κάνοντας τη Μόνα Λίζα μια φιγούρα πέρα από το φύλο.
Άλλη μία θεωρία γύρω από την ταυτότητά της, την οποία ασπάζονται μερικοί ιστορικοί, θέλει την Τζοκόντα/Μόνα Λίζα να είναι μια αυτοπροσωπογραφία του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Εξάλλου, η ομοιότητα της με τον δημιουργό της έχει παρατηρηθεί ουκ ολίγες φορές. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να το πει με βεβαιότητα, παραμένοντας μυστήριο.
Όπως μυστήριο παραμένει αιώνες τώρα, το αινιγματικό χαμόγελό της. Σε ένα πείραμα το 2005, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ ανέλυσε το διάσημο χαμόγελο της Μόνα Λίζα. Έτρεξαν μια σαρωμένη απεικόνιση του πίνακα μέσω λογισμικού αναγνώρισης συναισθημάτων, το οποίο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Μόνα Λίζα ήταν ακριβώς 83% χαρούμενη, 9% αηδιασμένη, 6% φοβισμένη, 2% θυμωμένη και 1% αδιάφορη. Όλα αυτά τα συναισθήματα, κάνουν το μειδίαμά της ορατό από κάθε πλευρά αλλά και τα μάτια της τόσο ζωντανά, που αισθάνεσαι πως το βλέμμα της σε ακολουθεί στο δωμάτιο και σου χαμογελά!
Το Μόνα Λίζα προέρχεται από το «Monna Lisa», δηλαδή «Κυρία Λίζα». Είναι, όμως, εξίσου διάσημη και ως Τζοκόντα («gioconda») που στα ιταλικά σημαίνει ευτυχία.
Πριν από την Μόνα Λίζα ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε προσπαθήσει να εγκαταλείψει εντελώς τη ζωγραφική, έχοντας στρέψει την προσοχή του σε επιστημονικά πειράματα. Στον απεσταλμένο της Ισαβέλλας ντ′ Έστε είχε πει ότι ήταν πολύ απασχολημένος με τα μαθηματικά για να τη ζωγραφίσει. Στη συνέχεια, έθεσε εαυτόν στην υπηρεσία του δούκα Καίσαρα Βοργία υπό την ιδιότητα του στρατιωτικού μηχανικού, στην πιο τολμηρή προσπάθειά του να αφήσει πίσω του την τέχνη. Βγαίνοντας από εκείνη την εμπειρία ξεκίνησε να ζωγραφίζει τη Μόνα Λίζα στη Φλωρεντία.
Η Μόνα Λίζα έχει πολλούς και φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, ο μεγαλύτερος θαυμαστής της ήταν ο ίδιος ο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ποτέ δεν παρέδωσε το έργο στον έμπορο που του την είχε παραγγείλει, αντίθετα συνέχισε να δουλεύει τον πίνακα επί σειρά ετών, προσθέτοντας νέες λεπτομέρειες.
Όμως, δεν είναι μόνο το χαμόγελο της Μόνα Λίζα το μυστήριο στον διάσημο πίνακα, αλλά και το τοπίο που υπάρχει ως φόντο. Ένα παζλ που φαίνεται πως έγινε εσκεμμένα από τον διάσημο ζωγράφο, ο οποίος μάς άφησε μέχρι και σήμερα με την απορία πού βρίσκονται ο δρόμος, η γέφυρα, οι βράχοι, το ποτάμι και τα βουνά. Στην πραγματικότητα, είναι αρκετά ξεκάθαρο ότι πρόκειται για αναφορά στον ποταμό Άρνο που ρέει μέσα από τους λόφους της Τοσκάνης, ένα τοπίο γεμάτο αναμνήσεις για τον ίδιον. Την εποχή που άρχισε τη Μόνα Λίζα, ο Ντα Βίντσι είχε εμπλακεί σε μια απόπειρα εκτροπής του Άρνου έτσι ώστε να μην περνάει μέσα από την Πίζα, αντίπαλη πόλη της Φλωρεντίας. Είναι άραγε, το τοπίο αυτό μια νύξη στο σχέδιο που είχε δημιουργήσει σε συνεργασία με τον Φλωρεντινό Νικολό Μακιαβέλι;
Ήταν το 1911, όταν ένας Ιταλός υπάλληλος του Λούβρου, ο Βιτσέντζο Περούτζια, έκλεψε τη Μόνα Λίζα κρύβοντας τον πίνακα κάτω από τα ρούχα του και βγαίνοντας από το μουσείο σαν να μην συνέβη τίποτα! Η τοποθεσία του διάσημου έργου τέχνης παρέμεινε άγνωστη μέχρι το 1913, όταν ο Περούτζια επικοινώνησε με τον Ιταλό έμπορο τέχνης Αλφρέντο Γκέρι, προσφέροντας να φέρει τη Μόνα Λίζα στη Φλωρεντία, με αντάλλαγμα μια ανταμοιβή από την ιταλική κυβέρνηση. Ο Περούτζια φαίνεται να πίστευε πως ο πίνακας είχε κλαπεί από τη Φλωρεντία και ο ίδιος έκανε το πατριωτικό του καθήκον, επιστρέφοντάς τον στο πραγματικό του σπίτι, στην Ιταλία.
