Ήταν 24 Σεπτεμβρίου 1834, όταν στο Ναύπλιο ξεκίνησε μία από τις πιο σημαντικές δίκες της ελληνικής ιστορίας και κομμάτι της πιο ντροπιαστικής σελίδας του έθνους. Ο λόγος για την περίφημη «Δίκη των Δικαστών» Γεώργιου Τερτσέτη και Αναστάσιου Πολυζωίδη, οι οποίοι με απαράμιλλο θάρρος και πίστη στην αλήθεια και το δίκαιο, είχαν αρνηθεί σε δίκη που προηγήθηκε να υπογράψουν την καταδίκη σε θάνατο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Δημητρίου Πλαπούτα.
Ο Κολοκοτρώνης, μαζί με τον συναγωνιστή του, είχαν κατηγορηθεί -στη δίκη τους που άρχισε τον Απρίλιο του 1834- για συνωμοσία εναντίον του βασιλέα Όθωνα και βρέθηκαν αντιμέτωποι με την εσχάτη των ποινών. Ωστόσο, όταν η δίκη ολοκληρώθηκε, οι δικαστές Πολυζωίδης και Τερτσέτης αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με την απόφαση που ήθελε την καταδίκη του θρυλικού Στρατηγού.
Η δίκη εκείνη είχε προκαλέσει την οργή του κόσμου, ενώ μετά από έναν αιώνα και κάτι, μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνιστή τον Νίκο Κούρκουλο, ο οποίος ως δικαστής Αθανάσιος Πολυζωίδης χαρίζει στο κοινό έναν από τους πιο συγκλονιστικούς μονολόγους που έχουμε παρακολουθήσει ποτέ στον ελληνικό κινηματογράφο.
Η ταινία “Η δίκη των Δικαστών”
Η συγκεκριμένη ταινία της Φίνος Φιλμ – η τελευταία του Κούρκουλου με την εταιρεία παραγωγής – αναφέρεται στο κατάπτυστο αυτό και – δυστυχώς -ξεχασμένο κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας. Οι δυο δικαστές που όρθωσαν το ανάστημά τους στον Όθωνα και την Αντιβασιλεία και προτίμησαν να βρεθούν αυτοί κατηγορούμενοι από το να στείλουν στη γκιλοτίνα τον “Γέρο του Μοριά” και το πρωτοπαλίκαρό του και ανιψιό του, Πλαπούτα, έγιναν ταινία από τον Πάνο Γλυκοφρύδη, το 1973. Μία ταινία ιστορικής σημασίας και αξίας που όμως, δεν έτυχε της αναγνώρισης που της άξιζε. Μάλιστα, στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1974 δεν είχε καθόλου καλή υποδοχή, καθώς ανακηρύχτηκε από το κοινό ως «χειρότερη ταινία».
Ωστόσο, η “Δίκη των Δικαστών” – εκτός από το θέμα που πραγματεύεται – ξεχωρίζει και για τις ερμηνείες των πρωταγωνιστών. Ο Νίκος Κούρκουλος σε ένα 10λεπτο μονόλογο ως δικαστής Πολυζωίδης κατά την απολογία του, δίνει μια ανατριχιαστική ερμηνεία, χωρίς υπερβολές στο παίξιμό του και ¨κορώνες”, όπως έκανε σε άλλες ταινίες του.
“Ποιος είσαι εσύ που θα του ζητήσεις να πληρώσει για τα σφάλματά του; Μα ο Κολοκοτρώνης είναι η Ελλάδα, κύριε Μάσον… Είστε υποκριταί γιατί λέτε ότι αγαπάτε την Ελλάδα, αλλά ζητάτε να αποκεφαλίσετε τους Έλληνες! Και τι Ελλάδα θα απομείνει χωρίς τους Έλληνες;“, λέει στην απολογία του ο Πολυζωϊδης και τα λόγια αυτά μεταφέρει υποδειγματικά ο Νίκος Κούρκουλος.
Στην ταινία πρωταγωνιστούν επίσης, ο Μάνος Κατράκης στον ρόλο του Κολοκοτρώνη, αλλά και άλλοι σημαντικοί ηθοποιοί, όπως οι Δημήτρης Μυράτ, Σπύρος Καλογήρου, Νικηφόρος Νανέρης κ.α.
Οι κατάπτυστες δίκες
Χωρίς αμφιβολία, από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας μας είναι η φυλάκιση και κατόπιν η δίκη του Κολοκοτρώνη για εσχάτη προδοσία. Ο ήρωας που έδωσε την ψυχή του για την ανεξαρτησία της πατρίδας, η ψυχή και ο νους της ελληνικής επανάστασης, κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους για εσχάτη προδοσία.
Ήταν 30 Απριλίου 1834 όταν ξεκίνησε στο Ναύπλιο, η δίκη που έκανε – κι εξακολουθεί να κάνει – τους Έλληνες να ντρέπονται. Ο “Γέρος του Μοριά”, ο Πλαπούτας και άλλοι αγωνιστές κάθισαν στο εδώλιο. Ο ανήλικος Όθωνας και η Αντιβασιλεία που έκανε και το κουμάντο, είχαν φροντίσει να ορίσουν έδρα του δικαστηρίου δικούς τους ανθρώπους, ώστε να διασφαλίσουν την εις θάνατον απόφαση.
Η έδρα – όλοι πολιτικοί αντίπαλοι – των “κατηγορούμενων” ήταν οι: Πρόεδρος: Πολυζωίδης. Μέλη: Τερτσέτης, Σούτσος, Φραγκούλης, Βούλγαρης και εισαγγελέας, ο τάχα φιλέλληνας και ορκισμένος εχθρός του Κολοκοτρώνη, Μάσον.
Οι προθέσεις ήταν ξεκάθαρες από την αρχή, όμως, δεν υπολόγισαν πως δύο δικαστές, ο Πολυζωίδης και ο Τερτσέτης θα έκαναν στο τέλος το καθήκον τους και δεν θα υπέγραφαν την άδικη και κατασκευασμένη καταδίκη των κατηγορουμένων. Ο Μάσον και ο Σχινάς δεν μπορούσαν να πιστέψουν την “επανάσταση” των δύο ανδρών. Τους πίεσαν, τους απείλησαν, αλλά εκείνοι ήταν ανένδοτοι.
“Καλύτερα να μου κόψεις το χέρι, παρά να υπογράψω τον άδικο θάνατό τους”, είπε ο Πολυζωίδης. Έτσι, οι δύο δικαστές οδηγήθηκαν σε δίκη, που έμεινε γνωστή ως η “Δίκη των δικαστών”. Στο μεταξύ οι αντιδράσεις του κόσμου ήταν έντονες. Και ο Όθωνας με την Αντιβασιλεία, φοβούμενοι τη λαϊκή εξέγερση, μετέτρεψαν την ποινή του Κολοκοτρώνη και των υπολοίπων σε ισόβια κάθειρξη, ενώ στη δεύτερη κατάπτυστη δίκη, οι δύο δικαστές αθωώθηκαν πανηγυρικά.
Ο Κολοκοτρώνης μέχρι την ημέρα που του έδωσε χάρη ο Όθωνας, όταν ενηλικιώθηκε, παρέμεινε φυλακισμένος στο μπουντρούμι του Παλαμηδίου. Ωστόσο, ιστορική έχει μείνει η απάντηση του Κολοκοτρώνη -που δείχνει και το μεγαλείο της ανδρείας του “Γέρου”- σε ένα από τα παλικάρια του στον Αγώνα, που του είπε μετά την απόφαση για τη θανατική καταδίκη ότι “άδικα σε σκοτώνουν…”. “Γι’ αυτό λυπάσαι; Καλύτερα να σε σκοτώνουν άδικα, παρά δίκαια!”, του είπε.
