Η μελέτη της παραβατικής, αποκλίνουσας συμπεριφοράς, έχει χαρακτηριστεί από τις πιο δύσκολες στον τομέα της κοινωνιολογίας, και συνάμα από τις πιο ενδιαφέρουσες. Τον εικοστό αιώνα, άρχισαν να διαμορφώνονται διάφορες θεωρίες για την προέλευση της αποκλίνουσας συμπεριφοράς.
Ταξινομήθηκαν σε δύο κατηγορίες:
Η πρώτη ξεκινά με ένα αξίωμα, ότι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των εγκλημάτων είναι πως αυτά συνίστανται από πράξεις που αποδοκιμάζονται καθολικά από τα μέλη μίας κοινωνίας ( συναινετικό πρότυπο ).
Η δεύτερη οπτική ενστερνίζεται πως η εγκληματική συμπεριφορά προϋποθέτει την ύπαρξη συμφερόντων. Στο πλαίσιο της δεύτερης προσέγγισης, οι θεωρίες της σύγκρουσης ομαδοποιούνται σε τρεις κατηγορίες.
Η πρώτη επηρεάζεται από την σχολή της συμβολικής σύγκρουσης, η δεύτερη από τη μαρξιστική σχολή, και η τρίτη από τη ( μη ) μαρξιστική, κριτική σχολή.
Το εγκεφαλικό κρανίο, οι μήνιγγες, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και ο αιματο-εγκεφαλικός φραγμός, προστατεύουν την περιοχή του εγκεφάλου από κακώσεις. Σχηματίζοντας ένα φραγμό, οι μήνιγγες προστατεύουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό από τυχόν τραυματισμούς.
Οι μήνιγγες απαριθμίζονται από έξω προς τα μέσα, και έτσι έχουμε, την σκληρά μήνιγγα, την αραχνοειδή και τη χοριοειδή μήνιγγα. Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό βρίσκεται στις κοιλίες του εγκεφάλου και στον υπαραχνοειδή χώρο και συνεισφέρει στην ομαλή λειτουργία του, ενώ τέλος, ο αιματο- εγκεφαλικός φραγμός αποτελεί μία είσοδο οξυγόνου, γλυκόζης και ιόντων και μία έξοδο μικροβίων και τοξινών.
Παρόλα αυτά, οι παραπάνω φορείς προστασίας δεν είναι αρκετοί για να κρατήσουν τον εγκέφαλο ασφαλή από παράγοντες όπως, τα εγκεφαλικά επεισόδια, οι όγκοι, οι ψυχοπαθολογικές διαταραχές και άλλα πολλά.
Οι ψυχωσικές διαταραχές οδηγούν το άτομο στην αποδιοργάνωση, στην έλλειψη κατανόησης και επεξεργασίας της πραγματικότητας αλλά και στις αντιδράσεις που απαιτεί το εκάστοτε περιβάλλον.
Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας ποικίλουν με πιο χαρακτηριστικά, την απουσία διάθεσης, τις αυταπάτες, τις παραισθήσεις, την απάθεια, την κοινωνική αποστασιοποίηση, την έλλειψη κινήτρου, καταλήγοντας ακόμη και στην αυτοκαταστροφή μέσω διαφόρων μορφών βίας.
Όντας παρούσα στην συμπτωματολογία της σχιζοφρένειας, η βία σε συνάρτηση με την αποξένωση και τις παραισθησιακές ιδέες, μπορεί να ωθήσει το άτομο σε παραβατική συμπεριφορά. Μία βίαιη ενέργεια μπορεί να καθοριστεί από τα συμπτώματα του ασθενούς. Παραδείγματος χάρη, ασθενείς με σοβαρή συμπτωματολογία όπως η έντονη διαστρέβλωση της πραγματικότητας και ιατρικό ιστορικό παραισθήσεων / ψευδαισθήσεων και έντονου παραληρήματος ενέχουν κινδύνους για συμμετοχή σε εγκληματικές ενέργειες.
Online ασύγχρονο σεμινάριο στο PSYVERSITY: Δικαστική Ψυχολογία – Ερμηνείες της εγκληματικής συμπεριφοράς . Παρακολουθήστε το σεμινάριο, από τον υπολογιστή, το κινητό ή το tablet σας, στον χρόνο που εσείς επιλέγετε. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του σεμιναρίου, αποκτάτε την βεβαίωση παρακολούθησης.
Παραδοσιακά, η κατάθλιψη αποτελεί μία από τις πιο συνήθεις ψυχική νόσο που συνδέεται με τη βία, κυρίως εξαιτίας της αυτοκαταστροφικότητας. Παρά το γεγονός πως άτομα που νοσούν με κατάθλιψη παρουσιάζουν χαμηλά κίνητρα ενέργειας, υπάρχουν ορισμένα συμπτώματα που ευνοούν την εμφάνιση της βίας.
Τέτοια είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ευερεθιστότητα.
Έρευνες δείχνουν πως αρκετές ανθρωποκτονίες που έχουν συνδεθεί άμεσα με την κατάθλιψη ονομάζονται αλτρουιστικές δολοφονίες ή επεκτεινόμενες αυτοκτονίες.
Ο δράστης- ασθενής, παρουσιάζει μία πρόθεση να λυτρώσει το θύμα του από υποτιθέμενες καταστροφές, ή να το βοηθήσει να απαλλαγεί από μία ζωή την οποία εκείνος θεωρεί βασανιστική. Βέβαια, τα κίνητρα δεν είναι πάντα αλτρουιστικά. Πολλές φορές οι νοσούντες κατευθύνονται από μία μορφή έντονης κτητικότητας και περιστατικών βίας που οι ίδιοι έχουν βιώσει στο κοντινό τους περιβάλλον.
Στη διπολική νόσο ο ασθενής βρίσκεται σε φάση κατάθλιψης. Ως εκ τούτου, η σχέση του ασθενή με τη βία είναι επιβεβαιωμένη εάν βασιστούμε στα προαναφερθέντα.
Σε γενικές γραμμές, έχει παρατηρηθεί μικρότερη εμπλοκή ατόμων με κατάθλιψη και διπολική διαταραχή σε παραβατικές ενέργειες. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση που συμβεί το αντίθετο, τα άτομα αυτά, διαπράττουν βίαια εγκλήματα, ακόμη και ανθρωποκτονίες, σε αντίθεση με ασθενείς που νοσούν με μανία, μία ψυχωσική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερηπαρορμητικότητα και ευερεθιστότητα.
Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθούν ευρήματα ερευνών τα οποία αποδεικνύουν ότι η πιθανότητα βίαιης συμπεριφοράς σε ασθενείς με διπολική διαταραχή, αγγίζει τα νούμερα εκείνων που νοσούν με σχιζοφρένεια.
Η αντικοινωνική διαταραχή εντάσσεται στις διαταραχές προσωπικότητας.
Η συγκεκριμένη ομάδα ψυχολογικών διαταραχών φαίνεται να είναι στενά συνδεδεμένη με την εγκληματική συμπεριφορά. Στα ίδια συμπεράσματα κατέληξε και η έρευνα των Appleby, Flynn, Rodway και Shaw ( 2013 ), όπου μετά από ενδελεχή εξέταση όλων των καταδικασθέντων για σοβαρά εγκλήματα στην Αγγλία και την Ουαλία το 2004.
Τα στατιστικά ανέδειξαν ένα ποσοστό 22% να νοσεί με αντικοινωνική διαταραχή, ενώ το ποσοστό της σχιζοφρένειας ανερχόταν στο 19%. Αναφορικά με τις εγκεφαλικές βλάβες, και σε αυτή την περίπτωση αντίστοιχα υφίστανται αρκετές.
Οι εγκεφαλικοί όγκοι μπορούν να βλάψουν τον εγκέφαλο σε σημαντικό βαθμό καταστρέφοντας τα νευρικά κύτταρα και αυξάνοντας την ενδοκρανιακή πίεση. Επίσης σχετίζονται με αυξημένη επιθετικότητα κυρίως εξαιτίας της συναισθηματικής δυσλειτουργίας που δημιουργούν οι εγκεφαλικοί όγκοι του προμετωπιαίου φλοιού και του μεταιχμιακού συστήματος.
Η επιληψία συναντάται σε 65 εκατομμύρια περίπου άτομα παγκοσμίως, γεγονός που την κατατάσσει στην τέταρτη θέση των πιο συχνών νευρολογικών ασθενειών σύμφωνα με το Epilepsy Foundation.
Πρόκειται για μία χρόνια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από διαταραχή ηλεκτρικών σημάτων στον εγκέφαλο και προκαλεί νευρωνικές εκφορτίσεις. Ως επακόλουθο είναι η επιληπτική κρίση. Κατά τη διάρκεια των επιληπτικών κρίσεων παρατηρούνται επιθετικές συμπεριφορές, χωρίς φυσικά αυτό να δείχνει πως πρόκειται για σκόπιμη προσχεδιασμένη επίθεση.
Τέτοιες συμπεριφορές είναι το δάγκωμα, οι έντονες χειρονομίες και οι μικροί τραυματισμοί. Από την άλλη, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αιμορραγικό ή ισχαιμικό, προκαλεί ξαφνική βλάβη του νευρικού ιστού, μέσω της διακοπής της αιμάτωσης και της στέρησης οξυγόνου, με συνέπεια τα νευρικά κύτταρα να νεκρώνονται μέσα σε λίγα λεπτά.
Οι συνέπειες του είναι μόνιμες, αφού τα νεκρά νευρικά κύτταρα δεν μπορούν να αναγεννηθούν. Εν προκειμένω, το εγκεφαλικό επεισόδιο φαίνεται να εμπλέκεται με αυξημένη επιθετικότητα, με συναισθηματική δυσλειτουργία και με αυξημένη παρορμητικότητα σε ορισμένα άτομα, η οποία εξαρτάται από την περιοχή του εγκεφάλου που έχει επηρεαστεί.
Τέλος, ένας παράγοντας που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εκδήλωση των συμπεριφορικών συμπτωμάτων της βίαιης συμπεριφοράς, είναι οι εγκεφαλικές βλάβες από αμβλεία χτυπήματα στο κεφάλι .
Αναλόγως με την πληγείσα περιοχή διαμορφώνονται και οι επιδράσεις στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα. Ανάλογα με το ποια περιοχή του εγκεφάλου έχει υποστεί ζημιά, ενδέχεται οι επιδράσεις στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά είτε να είναι ανάξιες λόγου και αμελητέες —και το σημαντικότερο, ακίνδυνες— είτε να έχουν σαφείς επιδράσεις στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα .
Ο τραυματισμός της κεφαλής εντοπίζεται σε παραβάτες πιο συχνά από ό,τι στο γενικό πληθυσμό και ειδικότερα εκείνοι με προμετωπιαία εντόπιση της κάκωσης παρουσιάζουν επιθετικότητα σε μεγαλύτερη συχνότητα από τους υπολοίπους.
Αξιοσημείωτο είναι το παράδειγμα του Phineas Gage. Ο προμετωπιαίος φλοιός του Gage υπέστη βλάβη από μία σιδερένια ράβδο. Αν και επέζησε, η συμπεριφορά του άλλαξε μετά το ατύχημα και έγινε πιο επιθετική και κοινωνικά ανάρμοστη.
Η ηλικία κατά την οποία έχει συμβεί ο τραυματισμός παίζει σημαντικό ρόλο. Όταν η προμετωπιαία βλάβη στον εγκεφαλικό φλοιό εμφανίζεται πριν από την εφηβεία, οδηγεί σε μειωμένη εκτελεστική λειτουργία και σε κατάσταση που ονομάζεται «αποκτηθείσα κοινωνιοπάθεια». Όταν ο τραυματισμός συμβαίνει στην ενήλικη ζωή, ωστόσο, προκύπτουν πιο παρορμητικές και ανεξέλεγκτες συναισθηματικές συμπεριφορές, αλλά η εκτελεστική λειτουργία δεν μειώνεται.
Βιβλιογραφία – Πηγές
1. Λομπρόζο Τσεζάρε, (2002). Ο εγκληματίας άνθρωπος
2. Μεσσήνης Λ., Καστελάκης Α. Τζόνστον Μπρικ (2011). Γνωστική αποκατάσταση νευροψυχολογικών διαταραχών
3. Brizer, D. A. (1998). Psychopharmacology and the management of violent patients.
4. Bufkin, J., Luttrell, V. R. (2005). Neuroimaging Studies of Aggressive and Violent Behavior Current Findings and Implications for Criminology and Criminal Justice. Trauma Violence & Abuse
5. Focquaert, F. (2019). Neurobiology and crime: A neuro-ethical perspective. Journal of Criminal Justice
6. Mitchell, I., Beech, A. (2011). Towards a neurobiological model of offending. Clinical Psychology Review
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
Ψυχολόγος. Απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Αρθρογράφος στο Psychology.gr, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη δικαστική και εγκληματολογική ψυχολογία.
Photo cover:pixabay.com/Graehawk/insane
Πηγή:psychology.gr
Διαβάστε επίσης:
