Γιατί το πρωί με πιάνει μια μελαγχολία, πριν καν σηκωθώ από το κρεβάτι; Γιατί πριν καν τα μάτια μου ανοίξουν αισθάνομαι ένα συναισθηματικό πλάκωμα; Γιατί μου είναι τόσο δύσκολο να σηκωθώ και να ξεκινήσω τη μέρα μου; Μήπως έχω κατάθλιψη και δεν το έχω καταλάβει;
Είναι ένα συχνό φαινόμενο πλέον για πολλούς ανθρώπους να ξυπνάνε με αυτά τα εσωτερικά ερωτήματα και ανησυχίες. Η θλίψη βιώνεται έντονη νωρίς το πρωί ενώ σταδιακά υποχωρεί με τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, με τη νύχτα το άτομο να μην αισθάνεται καμία δυσφορία και να είναι ενεργός.
Αυτή η πρωινή θλίψη αποκαλείται ως «πρωινή κατάθλιψη» αλλά και ως «ημερήσια διακύμανση διάθεσης». Αποτελεί μια πολύ συγκεκριμένη κατάσταση με το κύριο γνώρισμα να εμφανίζεται μόνο τα πρωινά.
Πώς μπορούμε όμως να διαφοροποιήσουμε αυτό που νιώθουμε από την κλασική κατάθλιψη και πως θα εντοπίσουμε τι το προκαλεί;
Όπως ήδη γνωρίζουμε η ψυχολογία ενός ανθρώπου δεν είναι μαθηματικά, όπως 1+1=2, ώστε να πούμε με σιγουριά πως μια συγκεκριμένη αιτία προκαλεί ένα βέβαιο συναίσθημα που ισούται με μια συμπεριφορά σωματική και ψυχική.
Όπως και σε όλα τα ζητήματα ψυχολογικής φύσεως έτσι και στην πρωινή θλίψη προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε την ευαλωτότητα ενός ατόμου στα αρνητικά συναισθήματα, τις σωματικές ενοχλήσεις, τις οργανικές και περιβαλλοντικές αιτίες, την συμπτωματολογία που μπορεί να ποικίλει και τον αντίκτυπο που φέρει στην καθημερινότητα.
Αρχικά, όμως, η πρωινή αυτή μελαγχολία δεν σημαίνει απαραίτητα κατάθλιψη ή μια άλλη διαταραχή διάθεσης, παρόλο που συχνά δίνεται μια τέτοια διάγνωση. Η πρωινή θλίψη δεν εμφανίζεται να έχει δική της αποκλειστική διάγνωση, θεωρείται ωστόσο ως ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της κλασικής κατάθλιψης. Για όσους υποφέρουν από κατάθλιψη, η θλίψη, η ανηδονία και η χαμηλή ενεργητικότητα υφίστανται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας χωρίς να κάνει εξαιρέσεις τις νύχτες.
Εδώ, υπάρχει επίσης δυσκολία στο να καταλάβουν τι προκαλεί τις συναισθηματικές διακυμάνσεις μέσα στη μέρα ενώ στην πρωινή θλίψη υπάρχει μια ανικανότητα να ελέγξουν την αρνητική διάθεση με την οποία ξυπνούν. Ωστόσο, το θετικό είναι ότι όσο περνούν οι ώρες το άτομο επανακτά την ενέργεια, το κίνητρό του και την λειτουργικότητά του δρώντας φυσιολογικά μέχρι το επόμενο πρωινό.
Αποκτήστε το βιβλίο Αντιμετωπίζοντας την κατάθλιψη από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του PSYCHOLOGY.GR
Αυτό που είναι σημαντικό να τονισθεί είναι ότι τα θλιμμένα πρωινά δεν σηματοδοτούν την κατάθλιψη και μπορεί να ξεμυτίσουν λόγω διαφορετικών αιτιών ή συνθηκών στον καθένα από εμάς. Οι συναισθηματικές μεταβολές είναι μια συχνή εμπειρία και υπονοούν κάτι για τον εαυτό μας ή τη ζωή μας.
Έτσι, και η πρωινή θλίψη εγκυμονεί διάφορους λόγους, άλλοτε προφανείς όπου το άτομο αντιλαμβάνεται τους λόγους που ξυπνάει θλιμμένο και άλλοτε όχι. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υποβόσκει κάτι σοβαρό και μπορεί να είναι ένα περαστικό αίσθημα, σαν ένα σημάδι εξουθένωσης ή ελλιπούς ύπνου ή ανθυγιεινής συνήθειας.
Όπως και στην μείζονα κατάθλιψη, έτσι και στην πρωινή θλίψη δεν έχουμε αποσαφηνίσει ποια είναι ακριβώς η κινητήριος δύναμη που την προκαλεί στο άτομο. Ωστόσο, πάντα υπάρχουν οι παράγοντες κινδύνου και οι συνθήκες στις οποίες εκτιθέμεθα και εκδηλώνουμε μια ψυχική δυσλειτουργία.
Τα θλιμμένα πρωινά για πολλούς ανθρώπους είναι μια δύσκολη πραγματικότητα που τους απασχολεί έντονα, και όπως προαναφέρθηκε δεν πρέπει να συγχέεται απόλυτα με την κατάθλιψη. Η πρωινή θλίψη έχει μια ποικιλία αποχρώσεων που ευτυχώς τις περισσότερες φορές μπορούμε εμείς οι ίδιοι μόνοι μας να εντοπίσουμε.
Μια πιθανή αιτία, λοιπόν, είναι οι μεταβολές του καρδιακού ρυθμού, που αποδυναμώνουν την ποιότητα του ύπνου. O καρδιακός ρυθμός είναι αυτός που δίνει και το φυσικό μοτίβο αϋπνίας και υπνηλίας, ρυθμίζοντας συγχρόνως τη θερμοκρασία του σώματος, την ροή του αίματος και τις ορμονικές αλλαγές που μας ακολουθούν και τις 24 ώρες της ημέρας.
Οι ερευνητές πλέον γνωρίζουν πολύ ξεκάθαρα ότι τα άτομα που έχουν κατάθλιψη είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις αλλαγές του εσωτερικού ρολογιού και τη ρουτίνα του ύπνου.
Η διάθεση ενός ατόμου επηρεάζεται από το πόσο καλά κοιμήθηκε το προηγούμενο βράδυ, ακόμη και εάν δεν αντιμετωπίζει κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα.
Όσο παρατείνεται ο κακός ύπνος, τόσο εδραιώνονται και τα πρωινά που νιώθουμε μελαγχολικοί, ανενεργοί και αποσυνδεδεμένοι από τις καθημερινές ανάγκες και απολαύσεις.
Μια κοινή σωματική αιτία του φτωχού ύπνου και της κατάθλιψης είναι η υπνική άπνοια, κατά την οποία η αναπνοή σταματάει και επαναφέρεται κατά τη διάρκεια του ύπνου. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να συμβουλευτείτε έναν ειδικό εστιάζοντας πρώτα στην θεραπεία αυτής της διαταραχής, ώστε να ομαλοποιηθούν και τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Η πρωινή θλίψη επίσης μπορεί να οφείλεται στην κατανάλωση αλκοόλ το προηγούμενο βράδυ. Σε γενικές γραμμές, το αλκοόλ απορρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου. Ο ύπνος γίνεται άστατος, διακόπτεται πολλές φορές μέσα στη νύχτα με έντονη δυσκολία να ξυπνήσουμε το επόμενο πρωί. Το αλκοόλ προσφέρει μια πρόσκαιρη ανακουφιστική δράση και ηρεμία, όμως την επόμενη ημέρα αισθανόμαστε αποδιοργανωμένοι και ευερέθιστοι.
Οι διακυμάνσεις διάθεσης είναι ουσιαστικά το νευρικό μας σύστημα που έχει διαταραχθεί από το αλκοόλ.
Μπορεί κάποιος λοιπόν να συνηθίζει να πίνει αλκοόλ τα βράδια, λόγω μιας προσωπικής δυσκολίας που περνάει, λόγω τρόπου ζωής, λόγω κάποιας ψυχικής ασθένειας όπως κλινική κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, τραυματικές εμπειρίες και λόγω εθισμού στις ουσίες και το αλκοόλ.
Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι η πρωινή θλίψη μοιάζει με την κορυφή του παγόβουνου. Μπορεί να υπάρχει μια αλυσίδα παραγόντων από πίσω που το ένα επιφέρει το άλλο φτάνοντας στη θλίψη, όπως η απόλυση από τη δουλειά να δημιουργεί την ανάγκη στο άτομο να πίνει τα βράδια αλκοόλ που δημιουργεί δυσλειτουργίες στον ύπνο που και με τη σειρά του προκαλεί την πρωινή θλίψη.
Επομένως, ορισμένες φορές χρειάζεται μια περεταίρω ανάλυση του προβλήματος για να απαλλαγούμε από αυτό αποτελεσματικά και οριστικά.
Οι μελέτες έως τώρα έχουν δείξει ότι οι γυναίκες έχουν προβάδισμα σε προβλήματα ύπνου και πρωινής θλίψης συγκριτικά με τους άνδρες, με σημαντικούς παράγοντες το άγχος και το κοινωνικό και οικονομικό status.
Εδώ έχουμε άλλη μια απόδειξη ότι η ψυχολογία μας ρέει μέσα στο αίμα μας. Ορισμένες φορές ο εγκέφαλος ρυθμίζει το συναισθηματικό βαρόμετρο δίνοντας σήματα ότι το σώμα και το πνεύμα μας είναι κουρασμένο και στρεσαρισμένο.
Το σώμα μας απελευθερώνει τη χημική ουσία που ονομάζεται κορτιζόλη, ως απάντηση σε «fight or flight» συνθήκες. Απευθείας απέναντι στη στρεσογόνο κατάσταση, οι καρδιακοί παλμοί, η αναπνοή και η ροή του αίματος αυξάνονται. Προοδευτικά, όμως, η υπερβολική έκρηξη κορτιζόλης οδηγεί συχνά στο παθολογικό άγχος, την κατάθλιψη και τη δυσκολία συγκέντρωσης και μνήμης.
Αυτό που είναι σημαντικό, είναι ότι οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις δείχνουν πως τα επίπεδα της ορμόνης αυτής κορυφώνονται όταν ξυπνάμε το πρωί. Αυτό το στοιχείο μας βοηθάει να διαλευκάνουμε ότι το σώμα μας μπορεί υπεραντιδρά στην ορμόνη και ως εκ τούτου να αισθανόμαστε πεσμένοι και μελαγχολικοί κυρίως το πρωί.
Όπως ο εγκέφαλος, έτσι και οι αντλίες της ψυχής έχουν κάποια όρια στα άγχη, τις πιέσεις και τα ανεπιθύμητα συναισθήματα που μπορεί να απορροφήσουν.
Όταν αγχωνόμαστε, στην ουσία φοβόμαστε κάτι. Η πρωινή θλίψη λόγω συνεχούς και υπερβολικού άγχους είναι το σύμπτωμα που μας ψιθυρίζει ότι μια πλευρά μέσα μας έχει παραλύσει και δεν αντέχει παραπάνω στρες. Σημαίνει ότι έχουμε πια κορεστεί από τοξικές για τον εαυτό μας καταστάσεις, από αλλαγές που φοβόμαστε ή πράγματα που αδυνατούμε να ελέγξουμε, από τη βιασύνη να ολοκληρώσουμε καθημερινές υποχρεώσεις, από καταπιεστικά συναισθήματα και ανάγκες.
Όλα αυτά μπορεί να αντιπροσωπεύουν οποιοδήποτε πρόβλημα που απασχολεί το άτομο και το επηρεάζει άμεσα.
Η ανεργία, προβλήματα επικοινωνίας στο ζευγάρι, οικονομικά αδιέξοδα, άγχος για θέματα υγείας, διαζύγιο, απώλειες, οικογενειακά ζητήματα, ο ερχομός ενός παιδιού, αποτελούν απτά παραδείγματα στα οποία ορισμένοι άνθρωποι έχουν φτάσει στα όριά τους, έχουν απογοητευτεί, έχουν αγανακτήσει και αδυνατούν να βρουν λύση.
Η πρωινή θλίψη αντικατοπτρίζει, λοιπόν, την αδυναμία μας να διαχειριστούμε το υπέρμετρο άγχος που μας γεννά το πρόβλημα, την ψυχική κόπωση και βέβαια την άμεση ανάγκη να απελευθερωθούμε.
Το υποσυνείδητο, ως γνωστόν, μας αφήνει μόνο τις στάχτες του.
Ωστόσο, παρά τη διαύγεια που μπορεί να έχουμε κατακτήσει στον εσωτερικό μας κόσμο, να έχουμε δηλαδή μια επαρκή αυτογνωσία, δε μπορούμε πάντα να ξεφεύγουμε από όσα βαθιά φοβόμαστε. Κάποιες στιγμές τα βρίσκουμε μπροστά μας.
Συμβαίνει συχνά να πείθουμε τον εαυτό μας ότι προχωρήσαμε τη ζωή μας και πετύχαμε ενώ δεν έχουμε εξουδετερώσει τα τραύματα του παρελθόντος. Δεν είχαμε μάλλον δουλέψει αρκετά με αυτά ώστε να τα νοηματοδοτήσουμε και να συμφιλιωθούμε με τον εαυτό μας. Αντιθέτως, κάνουμε σαν να μη συνέβη ποτέ ή πείθουμε τον εαυτό μας με υπερβολική αυτοπεποίθηση ότι είμαστε δυνατοί, δεν επηρεαζόμαστε και δεν θα αφήσουμε τίποτα να μας ταράξει το μέλλον.
Για παράδειγμα, μια δουλειά που τελικά την επιλέξαμε για λόγους επίδειξης ή επιρροής από άλλους, οι βραχύχρονες σχέσεις που επιφέρουν μοναξιά, η εξάρτηση από τους άλλους, οι επιλογές κακοποιητικών συντρόφων, η ανασφαλής αυτοεικόνα, η τελειομανία, τα απωθημένα και πολλά άλλα είναι συμπεριφορές που εκτελούμε αυτόματα πολλές φορές, δίχως να γνωρίζουμε το γιατί, διαιωνίζοντας όμως το εσωτερικό άγχος και το φόβο που εκπέμπουν.
Η δυστυχία έρχεται στον άνθρωπο όχι επειδή παθαίνει κάτι, αλλά επειδή δεν το διαχειρίζεται. Το να ξυπνάμε θλιμμένοι και να αναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνει αυτό, θα πρέπει να αναζητήσουμε πιο βαθιά τι πάει λάθος και τι δεν καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε. Η βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για να φωτίσετε όλα τα θολά σημεία μέσα σας.
Η ρουτίνα: Η πρωινή θλίψη μπορεί απλώς να είναι σημάδι σωματικής και ψυχικής κούρασης. Έχετε υπερφορτώσει τον εαυτό σας με ευθύνες, υποχρεώσεις και όλα αυτά φέρνουν μια ζάλη, ένα άγχος να τα καταφέρετε, να ικανοποιήσετε τον εαυτό σας και τους άλλους δημιουργώντας την ανάγκη διαφυγής. Η ρουτίνα πρέπει να σπάει με διαλλείματα, χαλάρωση και ευχάριστες δραστηριότητες ώστε να μην τελειώσουν τα καύσιμα σας.
Βραδινή εργασία: Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει μια σημαντική καταπόνηση του μυαλού και του σώματος. Ιδιαίτερα εάν η εργασία συνοδεύεται από αρκετό στρες, οι επιπτώσεις μεταφράζονται ως θλίψη το επόμενο πρωί. Το να εργάζεστε βράδυ είναι σαν να πηγαίνετε αντίθετα από αυτό που έχει ως φυσική ανάγκη ο οργανισμός, εξαναγκάζοντας το νοητικό σύστημα σε υπερλειτουργία, προκαλώντας ανισορροπίες στο νευρικό σύστημα, τον ύπνο και ως εκ τούτου τη διάθεση.
Τέλος, στον άνθρωπο προκύπτουν συχνά αγωνίες, άγχη και σκέψεις υπαρξιακής απόχρωσης θα λέγαμε. Όταν νιώθουμε ότι έχουμε χάσει τον αληθινό εαυτό μας, όταν αισθανόμαστε μια τρομερή αβεβαιότητα για το μέλλον, όταν νιώθουμε ότι έχουμε κουραστεί και βαρεθεί με όλους και τα πάντα έχοντας την ανάγκη για λίγη μοναχικότητα ή όταν νιώθουμε ανικανοποίητοι από τη ζωή, σημαίνει ότι διανύουμε μια περίοδο που χρειαζόμαστε μάλλον ανασυγκρότηση του εαυτού μας.
Να βρούμε αυτό που θέλουμε. Ίσως έχουμε χάσει την αυθεντικότητα μας, τη ζωτικότητά μας, την όρεξη για ζωή και δεν αισθανόμαστε ζωντανοί. Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να αισθάνονται ζωντανοί, συνδεδεμένοι δηλαδή με τις αληθινές ανάγκες και επιθυμίες.
Το να ξυπνάει κάποιος θλιμμένος και χωρίς ενθουσιασμό μπορεί να υποδηλώνει την εσωτερική αβεβαιότητα και σύγχυση που βιώνει το άτομο. Τις περισσότερες φορές καταλαβαίνουμε και μόνοι μας ότι χρειάζεται να σκάψουμε τις θαμμένες γωνίες της ταυτότητάς μας, της επιθυμίας μας, του ποιοι είμαστε και τι θέλουμε ώστε να αναδιοργανωθούμε και να κερδίσουμε πάλι τα χαμογελαστά και αισιόδοξα πρωινά.
Εάν τα θλιμμένα πρωινά γίνουν έντονο και συχνό φαινόμενο για εσάς ή εάν αισθάνεστε ανησυχία, απώλεια ενδιαφέροντος και απόγνωση, θα ήταν καλό να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.
Πολλές φορές η πρωινή θλίψη φεύγει από τη ζωή μας όταν γνωρίζουμε τι μας επηρεάζει και το διαχειριζόμαστε αλλάζοντας συνήθειες ή επιλογές. Άλλες φορές όμως βρισκόμαστε σε αδιέξοδο νιώθουμε ότι δεν μπορούμε μόνοι μας να το αντιμετωπίσουμε και επομένως το επόμενο βήμα είναι να το θεραπεύσουμε με έναν επαγγελματία.
Όσο νωρίτερα τόσο το καλύτερο για εσάς.
Η πρωινή θλίψη δεν είναι επικίνδυνη ούτε παντοτινή. Κρύβει όλα τα χαμόγελα και την ευτυχία που θα ξανανιώσουμε.
Η θλίψη είναι αναπόσπαστο κομμάτι μας, όπως ο εγκέφαλος για τη λειτουργία του σώματος. Πρέπει, λοιπόν, να μας εμπνέει και εμείς να την αγκαλιάζουμε σαν να χορεύουμε Blues το πρωί.
Να θυμάστε ότι χαμογελάμε αληθινά, όταν ξέρουμε και γιατί αληθινά θλιβόμαστε.
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
MSc Κλινική Ψυχολόγος. Εκπαίδευση στις Τεχνικές Αποτελεσματικού Γονέα (Gordon Hellas), Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες (John Hopkins University). Γνωστική – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία και Mindfulness Coaching για την κατάθλιψη και το άγχος.
Photo cover:pixabay.com/Pexels/morninig
Πηγή:psychology.gr
Διαβάστε επίσης:
