Σε μια εποχή όπου το άγχος το έχουμε γνωρίσει όλοι, είτε σε φυσιολογικά επίπεδα είτε σε επίπεδα νεύρωσης, θα ήταν χρήσιμο να γνωρίσουμε τις διαταραχές άγχους και τα συμπτώματα ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει σε εμάς ή σε αγαπημένα πρόσωπα και να απευθυνθούμε στον κατάλληλο ειδικό.
Τι είναι το άγχος και οι αγχώδεις διαταραχές
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι μια ιάσιμη ομάδα ψυχικών διαταραχών που επηρεάζουν την σκέψη, τα συναισθήματα και τις σωματικές παθήσεις. Στο παρακάτω άρθρο αναλύω τις διαταραχές άγχους με τα μεγαλύτερα ποσοστά.
Το άγχος είναι ένα φυσικό κομμάτι της ζωής και σε κανονικά επίπεδα μας βοηθά να λειτουργούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, διότι μας προετοιμάζει, τόσο ψυχικά όσο και σωματικά, για την αντιμετώπιση κάποιας πιθανής απειλής, εξασφαλίζοντας έτσι την επιβίωσή μας.
Ωστόσο, για τα άτομα με διαταραχές άγχους, το άγχος είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Οι περισσότεροι από εμάς αισθάνονται κάποιο άγχος σχεδόν κάθε μέρα της ζωής μας.
Το άγχος μπορεί να οριστεί ως μία αρνητική κατάσταση της διάθεσης που συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως αυξημένο καρδιακό ρυθμό, μυϊκή ένταση, αίσθημα ανησυχίας και ανησυχία για το μέλλον, υπερένταση, δύσπνοια, εφίδρωση, διάρροια και τάση για εμετό. Ετυμολογικά, η ρίζα του όρου «Άγχος» βρίσκεται στο αρχαιοελληνικό ρήμα άγχω, το οποίο μπορεί να αποδοθεί ως πιέζω, πνίγω ή στραγγαλίζω, πράγμα που από μόνο του, μας προϊδεάζει για το ότι δεν πρόκειται για κάποιο ευχάριστο συναίσθημα.
Όταν το άγχος οδηγεί σε προβλήματα στην λειτουργικότητα τότε μπορούμε να αρχίσουμε να μιλάμε για πιθανή αγχώδηειδ διαταραχή.
Σύμφωνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας – DSM-5, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι διαταραχών του άγχους.
- Γενικευμένη διαταραχή άγχους
- Διαταραχή πανικού και αγοραφοβίας
- Ειδική φοβία
- Διαταραχή κοινωνικού άγχους
- Διαταραχή άγχους αποχωρισμού.
Γενικευμένη διαταραχή άγχους
Οι περισσότεροι από εμάς ανησυχούμε και ορισμένες φορές, αυτή η ανησυχία μπορεί πραγματικά να είναι χρήσιμη για να μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε για το μέλλον ή να βεβαιωθούμε ότι θυμόμαστε να κάνουμε κάτι σημαντικό. Οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να θέσουμε εκτός τις ανησυχίες μας όταν πρέπει να επικεντρωθούμε σε άλλα πράγματα ή να σταματήσουμε να ανησυχούμε εντελώς κάθε φορά που ένα πρόβλημα έχει περάσει. Ωστόσο, για κάποιον με γενικευμένη διαταραχή άγχους (GAD), αυτές οι ανησυχίες καθίστανται δύσκολες, ή ακόμα και αδύνατες, να σβηστούν. Ίσως να ανησυχούν υπερβολικά για πολλά και διαφορετικά πράγματα, από τα πιο μικρά όσο και καταστροφικά.
Οι ανησυχίες τους έρχονται επίσης με μια σειρά από άλλα συμπτώματα όπως η ένταση των μυών, η κόπωση, η διέγερση ή ανησυχία, η ευερεθιστότητα, οι δυσκολίες στον ύπνο (είτε κοιμάται, είτε όχι), η δυσκολία συγκέντρωσης, η δυσκολία στην κατάποση, το τρέμουλο, οι συσπάσεις, η εφίδρωση, η ναυτία, η ζαλάδα, οι συχνές επισκέψεις στη τουαλέτα, οι εξάψεις.
Σύμφωνα με το DSM-5 για να έχει κάποιος γενικευμένη διαταραχή άγχους χρειάζονται τουλάχιστον έξι μήνες από υπερβολικό άγχος και οι ανησυχίες αυτού του τύπου πρέπει να είναι σε εξέλιξη.
Η διαταραχή αναπτύσσεται σταδιακά και μπορεί να αρχίσει σε οποιοδήποτε σημείο του κύκλου ζωής, αν και τα έτη των υψηλότερων κινδύνων είναι μεταξύ της παιδικής ηλικίας και της μέσης ηλικίας.
Διαταραχή πανικού και αγοραφοβίας
Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από έντονο αίσθημα φόβου και ανησυχίας που εκδηλώνεται με έντονα σωματικά συμπτώματα όπως ιδρώτα, ταχυκαρδία, αδυναμία, ζαλάδα. Επιπλέον μπορεί κάποιος να αισθανθεί έντονο πόνο στο στήθος, μούδιασμα, τρέμουλο ή και ναυτία. Τα άτομα, πολλές φορές, αποφεύγουν καταστάσεις που φαίνονται φυσιολογικές γιατί τους θυμίζουν την κρίση. Για παράδειγμα, μια γυναίκα που πέρασε κρίση πανικού με έντονο το αίσθημα του πνιγμού, μπορεί να αποφύγει να φορέσει πουλόβερ με κλειστό λαιμό ή κολιέ. Ακόμα ένα παράδειγμα, εάν κάποιος ένιωσε έντονη ταχυκαρδία και τρέμουλο, μπορεί να διακόψει εντελώς την σωματική άσκηση ή την καφεΐνη.
Το άτομο μπορεί, επίσης, να έχει βιώσει μια επιθυμία να ξεφύγει από μία απροσδόκητη επίθεση πανικού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια αίσθηση ότι ορισμένα μέρη ή καταστάσεις δε είναι ασφαλή. Αυτές οι καταστάσεις είναι ενδείξεις για πανικό. Αν το άτομο αρχίσει να αποφεύγει αρκετούς χώρους ή καταστάσεις ή ακόμα να αντέχει τις καταστάσεις αυτές, αλλά το κάνει με ένα σημαντικό ποσοστό ανησυχίας και άγχους, τότε το άτομο έχει επίσης αγοραφοβία.
Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που έχουν κρίσεις πανικού καταλήγι να αναπτύσει και αγοραφοβία καθώς φοβάται ότι εάν βρεθεί ξανά σε κάποιο χώρο που είχε βιώσει μία κρίση πανικού, κινδυνεύει να την ξαναπάθει. Ως αποτέλεσμα αυτής της παρερμηνείας, τα άτομα με τις κρίσεις πανικού μαθαίνουν να αποφεύγουν και να φοβούνται συγκεκριμένους χώρους.
Παρόλα αυτά η αγοραφοβία μπορεί να αναπτυχθεί και χωρίς τις κρίσεις πανικού. Το άτομο μαθαίνει να σκέφτεται και να ερμηνεύει το περιβάλλον του ως εχθρικό και επικίνδυνο με αποτέλεσμα να αποφεύγει την έκθεση σε αυτό.
Ειδική φοβία
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποια πράγματα που φοβόμαστε, όπως μέλισσες ή βελόνες ή ύψη.
Αλλά τι γίνεται, αν αυτός ο φόβος είναι τόσο απαιτητικός που δεν μπορείτε να βγείτε έξω το καλοκαίρι ή να πάρετε εμβόλια για να πάτε σε ένα ειδικό ή να επισκεφθείτε το γιατρό σας στο νέο του γραφείο στον 26ο όροφο;
Για να πληρούνται τα κριτήρια διάγνωσης συγκεκριμένης φοβίας, πρέπει να υπάρχει ο φόβος ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή μιας κατάστασης που ουσιαστικά παρεμβαίνει στην ικανότητα του ατόμου να λειτουργεί. Για παράδειγμα, ένας ασθενής έφυγε από το σπίτι δύο ώρες νωρίτερα το πρωί για να μπορέσει να περπατήσει πέρα από την περιφραγμένη αυλή του γείτονά του, πριν αφήσει το σκυλί του έξω το πρωί. Ο κατάλογος των πιθανών φοβιών είναι συγκλονιστικός, όπως αεροπλάνα, ανελκυστήρες ή κλειστοί χώροι. Περιλαμβάνει ακόμη οτιδήποτε μπορούμε να συναντήσουμε στη φύση, για παράδειγμα, ύψη, καταιγίδες, νερό και ζωικού τύπου φοβίες. Μια ακόμα κατηγορία που περιλαμβάνει φοβίες που δε σχετίζονται με τις παραπάνω είναι φόβοι πνιγμού, εμετού ή ακόμα και ασθενειών. Οι φοβικές αντιδράσεις προκαλούν αύξηση της δραστηριότητας στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα.
Οι ειδικές φοβίες είναι περισσότερο συχνές στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Συνήθως εμφανίζονται στην παιδική ή εφηβική ηλικία και παραμένουν στην ενήλικη ζωή.
Διαταραχή κοινωνικού άγχους
Βασική φοβία των ατόμων με έντονο κοινωνικό άγχος αποτελεί το πώς θα φανούν σε άλλους και αυτό που τους χαρακτηρίζει είναι ότι αισθάνονται πως θα ρεζιλευτούν. Ο φόβος μπορεί να γενικευτεί σε πολλές κοινωνικές δραστηριότητες και καταστάσεις ή να γίνει ειδικός σε θέματα επαγγελματικής απόδοσης και αποδοχής, ειδικά εάν το επάγγελμα κρίνεται από άλλους. Τις περισσότερες φορές υπάρχει η επίγνωση ότι αυτός ο φόβος είναι υπερβολικός και παράλογος όμως υπάρχει έντονη αδυναμία για την αντιμετώπιση του. Πολλά από τα άτομα που έχουν κοινωνικό άγχος, μέσα στην προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν την φοβία τους, καταλήγουν να έχουν εθιστεί στο αλκοόλ ή σε άλλες ουσίες και επίσης εκδηλώνουν συμπτώματα κατάθλιψης. Συμπτώματα που μπορεί να έχει ένα άτομο που εκδηλώνει διαταραχή κοινωνικού άγχους, εκτός από τα βασικά (τρέμουλο, εφίδρωση κτλ), μπορεί να είναι τραυλισμός, λογόρροια ακόμα και κρίση πανικού.
Τι προκαλεί σε κάποιον να φοβάται τις κοινωνικές καταστάσεις σε τόσο μεγάλο βαθμό;
Το άτομο μπορεί να έχει μάθει από το περιβάλλον στο οποίο έχει μεγαλώσει ότι η κοινωνική αξιολόγηση μπορεί να είναι αυστηρή και επικίνδυνη, δημιουργώντας μια συγκεκριμένη ψυχολογική ευπάθεια για την ανάπτυξη κοινωνικής ανησυχίας.
Για παράδειγμα, οι φροντιστές του ατόμου μπορεί να έχουν επικριθεί σκληρά στη ζωή τους και έτσι αυτοί με την σειρά τους να τιμωρούν το άτομο ακόμη και για το μικρότερο λάθος. Τέλος, κάποιος μπορεί να έχει βιώσει ένα κοινωνικό τραύμα, που είχε διαρκή αποτελέσματα, και να αισθάνεται ταπεινωμένος.
Μια ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι το 92% των ενηλίκων, σε δείγμα με κοινωνικό άγχος/φοβία, έζησε σοβαρά πειράγματα και εκφοβισμό στην παιδική ηλικία.
Άγχος αποχωρισμού
Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής άγχους αποχωρισμού είναι το υπερβολικό άγχος ή φόβος, που αφορούν το σπίτι, ένα αγαπημένο πρόσωπο ή κάποιο αντικείμενο. Το άγχος αυξάνεται όταν αναμένεται ο αποχωρισμός. Το άτομο για να χαρακτηριστεί με διαταραχή άγχους αποχωρισμού πρέπει να πληροί, τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Βιώνει έντονη αγωνία όταν αναμένεται ή συμβαίνει ο αποχωρισμός.
- Ανησυχεί για την ευημερία ή τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου και θέλει να είναι συνεχώς σε επαφή με αυτό.
- Ανησυχεί για δυσάρεστα γεγονότα που μπορεί να προκύψουν στον εαυτό του, για παράδειγμα να απαχθεί ή να έχει κάποιο ατύχημα.
- Τα άτομα αυτά, έχουν απροθυμία ή φόβο να μένουν μόνα στο σπίτι χωρίς αγαπημένο άτομο, και αυτό συνήθως το εκδηλώνουν παιδιά.
- Τα παιδιά με διαταραχή άγχους αποχωρισμού δε μπορούν να μένουν σπίτι ή να μεταβαίνουν σε άλλο χώρο. Απαιτούν να είναι κοντά στη μητέρα τους.
Τα παιδιά συνήθως εκδηλώνουν συμπτώματα όπως στομαχικές ενοχλήσεις, ναυτία, πονοκέφαλο και εμετό, ενώ οι ενήλικοι ζάλη, λιποθυμία και ταχυπαλμία.
Για να χαρακτηριστεί ένα άτομο ότι πάσχει από τη συγκεκριμένη αγχώδη διαταραχή πρέπει να υπάρχει η χρονική περίοδος των τεσσάρων εβδομάδων όσο αφορά τα παιδιά, ενώ για τους ενήλικες έξι μήνες ή και περισσότερο.
Βιβλιογραφία:
Butler, Andrew, “General Psychology (Fall 2018)” (2018). Psychology Curricular Materials. 2.
Diagnostic and statistical Manual of Mental Disorders, Fifth edition, DSM-5, Copyright, (2013). American Psychiatric Association.
Διαδικτυακός ιστότοπος: el.wikipedia.org
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
Μαρίνα Κασσωτάκη
Ψυχολόγος, B.Sc – Science of Psychology.
Συμβουλευτική υποστήριξη σε γονείς με παιδιά ΔΑΔ & ΔΕΠΥ.
Παράλληλη στήριξη σε παιδιά με αυτισμό.
Επικοινωνία: mkasswtaki@yahoo.gr
Photo cover:pixabay.com
Πηγή:psychologos.gr
Διαβάστε επίσης:
