Όταν κάποιος γίνεται γονιός, μαθαίνει από πρώτο χέρι πως οι άνθρωποι πρώτα αισθάνονται και έπειτα σκέφτονται. Ειδικότερα τα μωρά και τα παιδιά ενεργούν σχεδόν αποκλειστικά ανάλογα με τα συναισθήματά τους. Το πώς ανταποκρίνεστε και αντιδράτε στα συναισθήματα του παιδιού σας είναι σημαντικό, επειδή είναι μια θεμελιώδης πανανθρώπινη ανάγκη –μεγάλων και μικρών, δική σας και δική μου– να νιώθουμε ότι οι κοντινοί μας άνθρωποι ακούν και κατανοούν πώς νιώθουμε.

Ένα μωρό είναι καθαρό συναίσθημα – ένα μάτσο συναισθήματα, αν θέλετε. Δεν θα καταλαβαίνουμε πάντα ό,τι νιώθουν, κάποιες φορές θα πρέπει να τα παρηγορήσουμε για πολλή ώρα πριν αισθανθούν καλύτερα, αλλά επενδύοντας μεγάλα ποσά αγάπης και τρυφερότητας στην καθημερινή δουλειά που κάνετε με το παιδί, θα δημιουργήσετε τα θεμέλια για τη μελλοντική συναισθηματική του υγεία. Εάν ασχολείστε με τα συναισθήματά του στα πρώτα του χρόνια, το παιδί θα μάθει ότι μπορεί καμιά φορά να αισθάνεται άσχημα, αλλά ότι αυτό θα περάσει, ειδικά εάν μπορεί να το μοιραστεί με κάποιον που το νοιάζεται και το καταλαβαίνει.

Αν αντιμετωπίζετε με ευαισθησία τα συναισθήματα του παιδιού σας, το διδάσκετε να έχει μια υγιή σχέση με όσα νιώθει και να εξοικειωθεί με όλη την γκάμα των συναισθημάτων αυτών, από την ακραία οργή και θλίψη, την απλή ικανοποίηση και την αίσθηση ηρεμίας και χαλάρωσης, ως την απόλυτη χαρά και ευγνωμοσύνη. Αυτή είναι η βάση για μια καλή ψυχική υγεία.

Πώς χειριζόμαστε τα συναισθήματα

Η αδιαφορία ή η απόρριψη των συναισθημάτων ενός παιδιού είναι δυνητικά επιβλαβείς για τη μελλοντική ψυχική υγεία του. Ξέρω ότι εσείς, ως γονείς, ίσως δεν καταλαβαίνετε ότι το κάνετε ή το κάνετε επειδή πιστεύετε ότι είναι για το καλό του.

Όταν άλλοι άνθρωποι, ειδικά τα παιδιά μας, είναι στενοχωρημένοι, η απόρριψη των δυσάρεστων συναισθημάτων τους είναι μερικές φορές η στάνταρ αντίδρασή μας. Μπορεί να νιώθουμε ότι κάνουμε το σωστό. Μπορεί να σας φαίνεται πιο καλό να υποτιμήσετε αυτό που νιώθει, να σπεύσετε να το συμβουλέψετε, να του αποσπάσετε την προσοχή ή ακόμα και να το μαλώσετε με σκοπό να διώξετε αυτά τα συναισθήματα από μέσα του. Δεν θέλουμε το πρόσωπο που αγαπάμε να στενοχωριέται και αν είμαστε πλήρως δεκτικοί στη δυσφορία ή την οργή του, ενδεχομένως να νιώσουμε φόβο ή ταραχή. Μπορεί ακόμα να νιώσουμε πως ενθαρρύνουμε αυτά τα συναισθήματα με κάποιον τρόπο.

Αλλά όταν τα συναισθήματα δεν επιτρέπεται να εκφραστούν, δεν εξαφανίζονται. Κρύβονται, και με τον χρόνο φουντώνουν και προκαλούν προβλήματα. Σκεφτείτε το εξής: Πότε πρέπει να φωνάξετε πιο δυνατά; Όταν δεν σας ακούνε, έτσι δεν είναι; Τα συναισθήματα πρέπει να ακουστούν.

Δεν θέλω να νιώσετε ενοχές για το πώς θα μπορούσατε να είχατε αντιδράσει στο παρελθόν, αλλά θέλω να τονίσω πόσο ζωτικής σημασίας είναι να αναγνωρίσετε, να λάβετε σοβαρά υπόψη και να επικυρώσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας. Η πιο συνηθισμένη αιτία κατάθλιψης στους ενήλικες δεν πηγάζει από το παρόν, αλλά οφείλεται στο ότι ο ασθενής, ως παιδί, δεν έμαθε στη σχέση του με τους γονείς του πώς να καταπραΰνει τον πόνο του. Εάν, όταν το άτομο ήταν παιδί, αντί να εισπράξει κατανόηση και παρηγοριά, ένιωσε ένοχο για τα συναισθήματά του, αν αναγκάστηκε να κλάψει ώσπου να κοιμηθεί ή αφέθηκε μόνο του να αντιμετωπίσει και να χειριστεί την οργή του, η ικανότητά του να ανεχτεί δυσάρεστα ή επώδυνα συναισθήματα θα μειώνεται όλο και περισσότερο, καθώς ο αριθμός των συναισθηματικών μαχών που θα δίνει μεγαλώνοντας θα αυξάνει. Η ικανότητά του να ανέχεται και να ξεπερνά τη δυσφορία και τον θυμό θα μειώνεται.

Είναι σαν να υπάρχει ένας μικρός χώρος όπου το άτομο πιέζει και χώνει όλα τα δύσκολα συναισθήματα για να τα αποφύγει, αλλά πολύ σύντομα ο χώρος αυτός εξαντλείται και δεν έχει πού να τα βάλει. Όταν οι γονείς μας μας παρηγορούν, μας περιβάλλουν με ζεστασιά και ασφάλεια, ανεξάρτητα από το πώς νιώθουμε, είναι πιο πιθανό να είμαστε πιο θετικοί σε αυτά τα συναισθήματα, κάτι που μας καθιστά λιγότερο ευάλωτους στην κατάθλιψη ή το άγχος αργότερα στη ζωή. Δεν υπάρχει κανένας εγγυημένος τρόπος να αποφύγουμε τα προβλήματα ψυχικής υγείας, πάντως σίγουρα μας βοηθάει η πεποίθηση ότι, ανεξάρτητα από το συναίσθημα που βιώνουμε, είμαστε ακόμα αποδεκτοί και, όσο κακό κι αν είναι αυτό που αισθανόμαστε, θα περάσει.

Θυμηθείτε: Όλοι οι γονείς κάνουν λάθη, αλλά η διόρθωση αυτών των λαθών είναι πιο σημαντική από τα ίδια τα λάθη. Έτσι, εάν έχετε σκεφτεί ότι η προτιμότερη τακτική για να κάνετε το παιδί σας να νιώσει καλύτερα είναι να προσποιείστε ότι δεν παρατηρείτε πότε είναι θυμωμένο ή δυσαρεστημένο, μην ανησυχείτε. Αλλάξτε τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεστε στα συναισθήματα του παιδιού σας, ώστε να νιώθει ότι το βλέπετε και το ακούτε. Είναι πιθανό να αισθάνεστε περίεργα ή ακόμα και άβολα όταν αρχίσετε να ενεργείτε με αυτόν τον νέο τρόπο, αλλά μπορεί εύκολα να σας γίνει συνήθεια. Αρχικά, σκεφτείτε πώς ανταποκριθήκατε στα συναισθήματα του παιδιού σας στο παρελθόν.

Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι – και ο δικός σας τρόπος συχνά είναι παρόμοιος με τον τρόπο που αντιδράτε στα δικά σας συναισθήματα. Ίσως καταφεύγετε και στους τρεις, ανάλογα με το συναίσθημα ή την κατάσταση.

Καταπίεση
Εάν είστε από αυτούς που καταπιέζουν τα συναισθήματά τους, η φυσική σας τάση είναι να προσπαθείτε να απαλλαγείτε από τα έντονα συναισθήματα λέγοντας στον εαυτό σας φράσεις του τύπου «σώπασε», «μην το κάνεις θέμα, δεν έγινε και τίποτα» ή «ψηλά το κεφάλι». Αν απορρίψετε το συναίσθημα ενός παιδιού ως ασήμαντο, είναι λιγότερο πιθανό να ξαναμοιραστεί μαζί σας οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα, ανεξάρτητα από το αν το θεωρείτε σημαντικό ή όχι.

Υπερβολική αντίδραση
Από την άλλη μεριά, μπορεί να ταυτίζεστε τόσο πολύ με το παιδί, που γίνεστε το ίδιο υστερικοί με αυτό, σαν να είναι ο πόνος του δικός σας και όχι δικός του. Αυτό είναι ένα συνηθισμένο λάθος, για παράδειγμα τις πρώτες μέρες που αφήνετε το παιδί σας στο νηπιαγωγείο, πριν να το συνηθίσετε και οι δυο.

Εάν υπερκαλύπτετε τα συναισθήματα ενός παιδιού, είναι επίσης λιγότερο πιθανό να θέλει να μοιραστεί το πώς αισθάνεται μαζί σας. Θα πιστέψει ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο για σας ή ότι εισβάλλετε στον χώρο του, οικειοποιούμενοι τα συναισθήματά του.

Συγκράτηση
Συγκρατώ τα συναισθήματά μου σημαίνει ότι τα αναγνωρίζω και τα αξιολογώ. Εάν μπορείτε να το κάνετε για τον εαυτό σας, θα είναι φυσικό να το κάνετε και για το παιδί σας. Μπορείτε να πάρετε ένα συναίσθημα στα σοβαρά χωρίς να υπερβάλλετε στην αντίδρασή σας, παραμένοντας προσγειωμένοι και αισιόδοξοι. Θα μπορούσατε να πείτε:

«Τι κρίμα, είσαι στενοχωρημένος. Θέλεις μια αγκαλιά; Έλα σ’ εμένα τότε. Ωραία. Θα σε κρατήσω στην αγκαλιά μου μέχρι να νιώσεις καλύτερα». Εάν ένα παιδί ξέρει ότι θα το κοιτάξετε με ενδιαφέρον, θα το παρηγορήσετε αλλά δεν θα το κρίνετε, είναι πιο πιθανό να σας πει τι συμβαίνει στη ζωή του.

Αυτό χρειάζεται ένα παιδί: Να είναι ο γονιός του ένα δοχείο για τα συναισθήματά του. Πράγμα που σημαίνει ότι είστε δίπλα του, ότι γνωρίζετε και αποδέχεστε ό,τι νιώθει, αλλά τα συναισθήματά του αυτά δεν σας ξεπερνούν. Αυτό είναι ένα από τα πράγματα που κάνουν οι ψυχοθεραπευτές για τους πελάτες τους.

Το να μπορείς να είσαι δοχείο συναισθημάτων σημαίνει να βλέπεις τον θυμό ενός παιδιού, να καταλαβαίνεις γιατί είναι θυμωμένο και ίσως να το εκφράζεις με λόγια για λογαριασμό του, βρίσκοντας αποδεκτούς τρόπους, που ίσως χρησιμοποιήσει και το ίδιο για να εκφράσει τον εκνευρισμό του, χωρίς όμως να γίνεστε τιμωρητικοί ή να καταβάλλεστε από τον θυμό του παιδιού. Το ίδιο ισχύει και για άλλα συναισθήματα.

Είμαστε όλοι διαφορετικοί και νιώθουμε άνετα με διαφορετικά συναισθήματα, ανάλογα με τις εμπειρίες που είχαμε στην παιδική ηλικία. Εξαρτάται από ποιες συσχετίσεις έγιναν από τους γύρω μας με κάθε συναίσθημα και κατ’ επέκταση από εμάς καθώς μεγαλώναμε. Εάν μεγαλώσατε σε μια οικογένεια που τα μέλη της επικοινωνούν μέσω της σύγκρουσης, μπορεί να έχετε ανοσία στις φωνές ή ακόμα και να φωνάζετε κι εσείς. Μπορεί, μάλιστα, οι φωνές να είναι συνδεδεμένες συναισθηματικά με την αγάπη μέσα σας. Εάν, από την άλλη, προέρχεστε από μια οικογένεια που απέφευγε οποιαδήποτε αντιπαράθεση πάση θυσία, ίσως αισθάνεστε ιδιαίτερα άβολα με το συναίσθημα του θυμού. Αν νιώθατε ότι χειραγωγείστε καθώς μεγαλώνατε, μπορεί να δυσπιστείτε ή να αισθάνεστε άβολα όταν κάποιος άλλος σας δείχνει ζεστασιά και αγάπη, επειδή περιμένετε ότι αυτό που ακολουθεί είναι ένα πισώπλατο χτύπημα.

Το απόσπασμα είναι από «Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου»:

Υ.Γ.  Ανακάλυψε 5 βιβλία που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου

Photo cover:pixabay.com/bdabney

Διαβάστε επίσης: