Ήμουν μόλις τριών, όταν με πήγαν οι γονείς μου πρώτη φορά στην Βενετία για τις καλοκαιρινές μας διακοπές. Ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά! Η φαντασία μου και η περιέργεια μου ήταν σε μόνιμο συναγερμό, με αποτέλεσμα να μείνω άυπνη τα πρώτα βράδια.
Το ίδιο ισχύει, μέχρι και σήμερα. Τα επόμενα λοιπόν, οκτώ καλοκαίρια, τα πέρασα στην μυθική πόλη των Δόγηδων, ακροβατώντας μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, χρωμάτων και….. περιστεριών! Η Βενετία είναι γεμάτη μυστικά, που δεν τα αποκαλύπτει, απλά σε προβοκάρει επιδεικτικά. Είναι το ζωντανό σκηνικό ενός ερωτικού θρίλερ, που σου κόβει την αναπνοή σε κάθε στενό και σε κάθε κανάλι.
Φέτος για δεύτερη φορά είμαι εδώ, για να σας ξεναγήσω στο περίφημο μουσείο της Peggy Guggenheim, της διάσημης γκαλερίστας, συλλέκτριας και προστάτιδας της μοντέρνας τέχνης στον 20ό αιώνα, αλλά και να σας διηγηθώ την μυθιστορηματική ζωή της
«Εγώ δεν είμαι έμπορος της Τέχνης, είμαι η Τέχνη» σχολίαζε η ίδια για την ιδιότητά της ως art dealer.
Η Peggy Guggenheim υπήρξε μία ιδιαίτερα επιδραστική μορφή που άφησε το στίγμα της στη σύγχρονη τέχνη και η πρώτη γυναίκα συλλέκτης που «έσπασε» το κατεστημένο. Γεννημένη τον Αύγουστο του 1898, η Marguerite “Peggy” Guggenheim ήταν γόνος μίας εβραιοαμερικανικής οικογένειας από τη Νέα Υόρκη με αμύθητη περιουσία.
Ο πατέρας της Benjamin Guggenheim χάθηκε στο ναυάγιο του Τιτανικού το 1912, αφήνοντας στην ανήλικη κόρη του μία τεράστια περιουσία, την οποία η Peggy μεγαλώνοντας φρόντισε να αξιοποιήσει στη μεγάλη της αγάπη, την Τέχνη.
Αλλά και να «απελευθερωθεί» από τα δεσμά της εβραϊκής παράδοσης που «έπνιγαν» την επαναστατική της φύση. Στην εφηβεία ξύρισε τα φρύδια της ως μία πράξη επαναστατική, όμως, η Peggy έκανε την μεγάλη της επανάσταση, όταν το 1920 δραπέτευσε από το γκέτο της εβραϊκής ελίτ, της Νέας Υόρκης και μετακόμισε στο Παρίσι.
Αν και δεν είχε ιδιαίτερες σπουδές, διέθετε το σπάνιο ταλέντο να ξεχωρίζει τους πολλά υποσχόμενους καλλιτέχνες. Στο Παρίσι ανακάλυψε τα θέλω της και τον ίδιο της τον εαυτό. Ξεκίνησε να συναναστρέφεται με συγγραφείς και καλλιτέχνες, μέλη της avant-garde, ενώ εκεί γνωρίζει και τον πρώτο της σύζυγο, τον εκκεντρικό συγγραφέα και καλλιτέχνη Laurence Vail, που την μυεί στην τέχνη και τη συστήνει στην καλλιτεχνική κοινότητα του Παρισιού.
Απέκτησε μαζί του δύο παιδιά και αμέτρητους εραστές, ενώ ήταν παντρεμένοι. Ένας από αυτούς, ήταν ο συγγραφέας John Holmes. Για χάρη του εγκαταλείπει την οικογένειά της, όμως, ο έρωτας αυτός που άλλαξε ολόκληρη την κοσμοθεωρία της, έμελλε να έχει τραγικό τέλος, μιας και εκείνος πεθαίνει το 1934, κατά τη διάρκεια μιας απλής επέμβασης. Ο κόσμος της γκρεμίζεται γι’ ακόμα μία φορά, μετά τον τραγικό χαμό του πατέρα της.
Η Peggy Guggenheim βρίσκει παρηγοριά στην Τέχνη. Τέσσερα χρόνια μετά, ανοίγει την πρώτη της γκαλερί, την Guggenheim Jeune, στο κέντρο του Λονδίνου παρουσιάζοντας έργα του Jean Cocteau, με την υποστήριξη του φίλου της Marcel Duchamp και στη συνέχεια των Vassili Kandinsky, Constantin Brâncuși, Henry Moore και Yves Tanguy. Παράλληλα, αρχίζει να δημιουργεί την ανεκτίμητης αξίας σήμερα, συλλογή της από έργα των Pablo Picasso, Max Ernst, Juan Miró, Rene Magritte, Man Ray, Salvador Dalí και Paul Klee.
Εκτός από συλλέκτρια, ήταν κι εξαιρετική art dealer και όταν είδε ότι η γκαλερί αρχίζει να μην πηγαίνει καλά, την κλείνει κι επιστρέφει στο Παρίσι. Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Peggy έδειξε έμπρακτα την αγάπη της για την Τέχνη. Οι Ναζί προσπαθούσαν να καταστρέψουν και να βεβηλώσουν κάθε έργο Τέχνης, με την ίδια να αγοράζει όσο περισσότερους πίνακες για να τους προστατεύσει από τους Γερμανούς εισβολείς. «Το μότο μου ήταν να αγοράζεις ένα έργο την ημέρα και τα κατάφερα», είχε δηλώσει η Peggy Guggenheim.
Ωστόσο, λόγω της εβραϊκής της καταγωγής, αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Νέα Υόρκη, παίρνοντας μαζί της και τη μεγάλη συλλογή της. Με αυτά ανοίγει το 1942 τη νέα της γκαλερί, στο Μανχάταν, τη The Art of This Century. Εκεί ανακαλύπτει, τον άσημο ακόμη Jackson Pollock, τον οποίο χρηματοδοτεί με το ποσό των $300 το μήνα για να μπορεί να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη ζωγραφική. Στο ταξίδι της, στην Αμερική την ακολουθεί ο Max Ernst με τον οποίο παντρεύεται, αλλά λιγα χρόνια αργότερα χωρίζουν.
Αν και η γκαλερί στη Νέα Υόρκη πήγαινε περίφημα, η ίδια δεν μπορούσε να συμφιλιωθεί με την ιδιότητα της εμπόρου έργων τέχνης. Έτσι, επιστρέφει ξανά στην Ευρώπη, με προορισμό αυτή τη φορά την Βενετία. Το 1948 βρέθηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας και για να θυμηθούμε και την διάσημη φράση του Paulo Coelho, «όταν θέλεις κάτι, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να τα καταφέρεις». Τι εννοώ με αυτό;
Το περίπτερο της Ελλάδας εκείνη την χρονιά δεν είχε εκπροσώπηση, έτσι πρότειναν στην Peggy να εκθέσει τη συλλογή της, όπως κι έγινε. Έγινε ο χαμός, έχοντας τεράστια επίδραση στο μέλλον της Μπιενάλε. Ήταν η πιο ολοκληρωμένη έκθεση αφηρημένης και σουρεαλιστικής μοντέρνας τέχνης που παρουσιάστηκε ποτέ στην Ιταλία. Αμερικανοί καλλιτέχνες όπως οι Jackson Pollock, Mark Rothko, Clyfford Still εκτέθηκαν διεθνώς για πρώτη φορά, με την Guggenheim να μυεί τους Ευρωπαίους στον πολύχρωμο κόσμο των Αμερικανών ζωγράφων.
Το 1949 μετακόμισε μόνιμα στην πόλη των Δόγηδων, στο μαγευτικό Palazzo Venier dei Leoni, μπροστά στο Grand Canal. Το ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά και όπως καθετί στη ζωή της, κατάφερε και το έκανε δικό της. Έγινε το νέο σπίτι της και από το 1951 μέχρι και σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο. Συνολικά, 326 πίνακες και γλυπτά εκτέθηκαν εκεί, μεταξύ των οποίων έργα των Pablo Picasso, Jackson Pollock, Constantin Brancusi, Joan Miró, Alexander Calder, Salvador Dalí, Willem de Kooning, Mark Rothko, Alberto Giacometti, Wassily Kandinsky, και Marcel Duchamp.
Αυτό που κάνει το Μουσείο Guggenheim στη Βενετία, ξεχωριστό, είναι πως αποπνέει ακόμα αυτή τη ζεστασιά και οικειότητα ενός σπιτιού. Δεν έχει αυτό το απρόσωπο και «παγωμένο» των αιθουσών στα μουσεία. Για παράδειγμα, ο χώρος όπου εκτίθεται ο Picasso έχει και τζάκι. Κάτι που δεν βρίσκεις σε άλλα μουσεία ή γκαλερί.
Εδώ, με το που μπαίνεις στο Palazzo αισθάνεσαι φιλόξενα, νιώθεις πως οι οικοδεσπότες σού άνοιξαν την πόρτα του σπιτιού τους και σου δείχνουν την συλλογή τους. Και όταν εδώ, «οικοδέσποινα» είναι η Peggy Guggenheim, έχεις έναν λόγο παραπάνω να νιώθεις το απόλυτο δέος. σε κάθε γωνιά του.
