Μερικές φορές βλέπουμε ακίνδυνα συμβάντα ως επικίνδυνα, και αυτό μπορεί να προκαλέσει ένα διόλου βοηθητικό άγχος. Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν βιώνετε μια κρίση πανικού. Όταν πανικοβάλλεστε, το κάνετε επειδή αντιμετωπίζετε τα συμπτώματα άγχους ως επικίνδυνα.
Για παράδειγμα, ένας άντρας που φοβάται ότι μπορεί να πάθει καρδιακή προσβολή μπορεί να νομίσει ότι η ταχυκαρδία του (ένα φυσιολογικό σύμπτωμα του άγχους) είναι η αρχή μιας καρδιακής προσβολής. Η σκέψη αυτή τον αγχώνει ακόμα περισσότερο, και η καρδιά του χτυπάει ακόμα πιο γρήγορα.
Σαν πυρασφάλεια που χτυπάει χωρίς λόγο, οι κρίσεις πανικού προκαλούνται όταν βλέπετε δυσάρεστα αλλά αβλαβή συμπτώματα άγχους σαν σημάδια μιας καταστροφής που επέρχεται.
Ευτυχώς, μπορεί κάποιος να ξεπεράσει μια κρίση πανικού.
Ακολουθούν λίγα παραδείγματα των παρερμηνειών που κάνουμε όταν πανικοβαλλόμαστε, τα οποία μπορούν να σας βοηθήσουν να αμφισβητήσετε οποιεσδήποτε σκέψεις μετατρέπουν το φυσιολογικό άγχος σε πανικό.
Ορισμένα από τα συμπτώματα του πανικού, ειδικά ο πόνος στο στήθος, μοιάζουν με εκείνα που οι άνθρωποι περιμένουν ότι θα βιώσουν στη διάρκεια ενός εμφράγματος. Είναι επομένως κατανοητό ότι αν πάθετε κρίση πανικού μπορεί να νομίζετε ότι παθαίνετε έμφραγμα.
Ωστόσο, αξίζει να θυμάστε ότι οι καρδιακές παθήσεις είναι πολύ σπάνιες στις γυναίκες, οι οποίες όμως τυχαίνει να είναι η πληθυσμιακή ομάδα με τις περισσότερες κρίσεις πανικού.
Αν έχετε συχνά πόνους στο στήθος, πρέπει να πάτε στον γιατρό σας το συντομότερο δυνατόν. Ωστόσο, αν ο γιατρός σας έχει ήδη αποκλείσει καρδιακές παθήσεις, τότε είναι πολύ απίθανο ο πόνος στο στήθος σας να προκαλείται από καρδιακά προβλήματα. Ο πόνος και ο γρήγορος ή ασυνήθιστος χτύπος της καρδιάς είναι πιθανότερο να οφείλονται στο άγχος.
Αν έχετε πάθει κρίσεις πανικού που σας έκαναν να σκέφτεστε ότι έχετε κάποιο πρόβλημα με την καρδιά σας, τότε αναρωτηθείτε: «Έπαθα έμφραγμα την τελευταία φορά που ένιωσα έτσι;»
Αν όχι, γιατί είναι διαφορετικά τα πράγματα αυτή τη φορά; Κατά τον ίδιο τρόπο, αν φοβάστε ότι θα πάθετε εγκεφαλικό, τότε αναρωτηθείτε: «Αν δεν συνέβη την προηγούμενη φορά, γιατί να συμβεί αυτή τη φορά;»
Όταν παθαίνετε κρίση πανικού μπορεί να νομίζετε ότι αρχίζετε να χάνετε την επαφή με την πραγματικότητα και ότι πάτε να τρελαθείτε. Η σκέψη αυτή είναι φυσικό ότι θα σας αγχώσει, και ο φαύλος κύκλος θα συνεχιστεί.
Αν αυτή είναι μία από τις ανησυχίες σας, να θυμάστε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον πανικό και την ψυχασθένεια.
Οι κρίσεις πανικού και τα άλλα προβλήματα που συνδέονται με το άγχος είναι ένα πολύ συνηθισμένο μέρος της φυσιολογικής εμπειρίας του ανθρώπου, ενώ οι βαριές ψυχικές ασθένειες (όπως η σχιζοφρένεια ή η διπολική διαταραχή) είναι σπάνιες.
Οι κρίσεις πανικού δεν προκαλούν ψυχικές ασθένειες.
Και αν παθαίνετε κρίσεις πανικού, δεν έχετε περισσότερες πιθανότητες από οποιονδήποτε άλλο να εμφανίσετε μια βαριά ψυχική ασθένεια.
Όταν παθαίνετε μια κρίση πανικού, ενδέχεται να νιώθετε αποκομμένοι από το περιβάλλον σας. Τα πράγματα και τα μέρη μοιάζουν κάπως διαφορετικά, ή αισθάνεστε παράξενα ή κάπως ασυνήθιστα.
Συχνά, οι άνθρωποι υποθέτουν ότι τα συναισθήματα αυτά είναι σημάδια μιας βαριάς ψυχικής ασθένειας. Αλλά στην πραγματικότητα είναι απλώς ακόμα ένα συνηθισμένο, φυσιολογικό και απολύτως ακίνδυνο σύμπτωμα του άγχους.
Οι άνθρωποι λιποθυμούν επειδή η αρτηριακή πίεσή τους είναι πολύ χαμηλή και δεν οξυγονώνεται σωστά ο εγκέφαλος. Το πιο προφανές αποτέλεσμα της λιποθυμίας είναι ότι πέφτετε κάτω. Από τη στιγμή που είστε ξαπλωμένοι κάτω, η καρδιά σας βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τον εγκέφαλό σας, οπότε δεν χρειάζεται πια να στέλνει το αίμα «προς τα πάνω».
Επίσης, οι μύες σας χαλαρώνουν, απελευθερώνοντας αίμα που μπορεί μετά να τροφοδοτήσει τον εγκέφαλό σας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ανεβαίνει γρήγορα η αρτηριακή πίεσή σας και σύντομα να συνέρχεστε. Όπως και το άγχος, η λιποθυμία είναι ένας άλλος τρόπος με τον οποίο το σώμα σας σας προστατεύει από κάποια βλάβη.
Τώρα σκεφτείτε τι συμβαίνει στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού. Μόλις αγχώνεστε, η καρδιά σας χτυπάει πιο γρήγορα από το συνηθισμένο, και η αρτηριακή πίεσή σας αυξάνεται. Αυτό είναι ακριβώς το αντίθετο από εκείνο που συμβαίνει όταν λιποθυμάτε.
Παρότι μπορεί να φοβάστε ότι θα λιποθυμήσετε όταν παθαίνετε μια κρίση πανικού, αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Μπορεί να έχετε ακούσει για άτομα που λιποθυμούν μόλις δουν αίμα ή μια πληγή (ή ακόμη και βελόνες). Αυτό είναι γνωστό σαν φοβία αίματος- τραύματος και διαφέρει από εκείνο που συμβαίνει όταν κάποιος παθαίνει κρίση πανικού.
Οι άνθρωποι που έχουν αυτού του τύπου τη φοβία αντιδρούν διαφορετικά από τους άλλους όταν βρεθούν αντιμέτωποι με αυτό που φοβούνται. Αντί να ανέβει η πίεσή τους, πέφτει.
Οι άνθρωποι που έχουν αυτού του τύπου τη φοβία μπορούν να διδαχτούν μια συγκεκριμένη τεχνική που λέγεται τεχνική εφαρμοσμένης έντασης μυών, η οποία αυξάνει την αρτηριακή πίεση και επομένως εμποδίζεται η λιποθυμία.
Ωστόσο, αν δεν έχετε αυτό το σπάνιο πρόβλημα (και θα το ξέρατε αν το είχατε), είναι καλύτερο να υπενθυμίζετε απλώς στον εαυτό σας ότι είναι στην πραγματικότητα λιγότερο πιθανό να λιποθυμήσετε όταν παθαίνετε κρίση πανικού παρά οποιαδήποτε άλλη στιγμή.
Ο μεγαλύτερος φόβος σας μπορεί να είναι ότι όταν αγχωθείτε πολύ θα χάσετε τον έλεγχο και θα αρχίσετε να τρέχετε δεξιά-αριστερά σαν τρελοί, κάνοντας κακό στον εαυτό σας ή σε άλλους, τσιρίζοντας και φωνάζοντας ανοησίες.
Στην πραγματικότητα, δεν έχει αναφερθεί ποτέ περίπτωση ανθρώπου που έχασε τον αυτοέλεγχό του κατ’ αυτόν τον τρόπο στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού.
Αν ανησυχείτε μήπως χάσετε τον αυτοέλεγχό σας όταν πάθετε πανικό, ρωτήστε τον εαυτό σας: «Έκανα κάτι τελείως εκτός ελέγχου την τελευταία φορά που έπαθα κρίση πανικού; Αν όχι, γιατί να είναι διαφορετικά αυτή τη φορά;»
Ένα από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα του άγχους είναι η πολύ γρήγορη αναπνοή, η οποία κάνει ορισμένους ανθρώπους να φοβούνται ότι θα πάθουν ασφυξία. Η γρήγορη αναπονή είναι ένα φυσιολογικό μέρος της αντίδρασης μάχης ή φυγής και επιτρέπει στους μυς σας να προσλάβουν περισσότερο οξυγόνο προκειμένου να πολεμήσετε ή να αποφύγετε τον κίνδυνο.
Ωστόσο, η πολύ γρήγορη αναπνοή, ενώ δεν είναι επικίνδυνη για τον οργανισμό, αυξάνει πολλά από τα συμπτώματα του πανικού, όπως τάση για λιποθυμία, το μυρμήγκιασμα, τη ζαλάδα και το λαχάνιασμα.
Μάλιστα, για πολλά άτομα, τα χειρότερα συμπτώματα του πανικού είναι απότελεσμα της αναπνοής τους. Αυτό συμβαίνει επειδή η γρήγορη αναπνοή μεταβάλλει τα επίπεδα του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα μας.
Εισπνέουμε οξυγόνο και εκπνέουμε διοξείδιο του άνθρακα.
Η ισορροπία διαταράσσεται όταν αναπνέουμε πιο γρήγορα απ’ όσο χρειάζεται το σώμα μας και καταλήγουμε με υπερβολικά πολύ οξυγόνο στο αίμα μας. Αυτό λέγεται υπεροξυγόνωση.
Όταν η εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στο οξυγόνο και στο διοξείδιο του άνθρακα διαταράσσεται, νιώθουμε ότι δεν έχουμε αρκετό αέρα κι έτσι αναπνέουμε ακόμα πιο γρήγορα, παρότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι λιγότερο οξυγόνο και όχι περισσότερο.
Για τον λόγο αυτό, το να αναπνέετε μέσα σε μια χαρτοσακούλα μπορεί να σας βοηθήσει, επειδή εισπνέετε πάλι το διοξείδιο του άνθρακα που έχετε αποβάλει.
Αυτό αυξάνει το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα σας, αποκαθιστώντας έτσι την ισορροπία. Ωστόσο, ένας καλύτερος τρόπος για να αποκαταστήσετε την ισορροπία αυτή είναι να αναπνέετε με ελεγχόμενο τρόπο.
Αν είστε κάποιος που φοβάται ότι θα πάθει ασφυξία, πιθανώς θα διαπιστώσετε ότι αποφεύγετε τους μικρούς, κλειστούς χώρους επειδή φοβάστε ότι δεν θα υπάρχει αρκετό οξυγόνο για να εισπνεύεσετε. Ο φόβος αυτός μπορεί να προκαλέσει μια κρίση πανικού.
Αλλά ακόμα και τα μικρά δωμάτια έχουν δεκάδες χιλιάδες λίτρα αέρα για να αναπνεύσουμε, που είναι περισσότερος αέρας απ’ όσο θα χρειαζόταν κάποιος για να επιβιώσει για πολλές ώρες ακόμα κι αν το δωμάτιο έκλεινε αεροστεγώς.
Ωστόσο, σκεφτείτε ότι τα δωμάτια που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή δεν είναι καν αεροστεγή.
Μπορείτε να το ελέγξετε αυτό αν ζητήσετε από έναν φίλο σας να ψεκάσει με αποσμητικό χώρου γύρω από μια κλειστή πόρτα.
Αν η μυρωδιά του αποσμητικού περάσει από την κλειστή πόρτα, μπορείτε να είστε σίγουροι ότι ο αέρας περνάει μέσα από τα μικρά κενά πιο γρήγορα απ’ όσο χρειαζόμαστε.
Άλλοι φοβούνται ότι δεν θα μπορούν να αναπνεύσουν όταν κάνει πολλή ζέστη.
Ωστόσο, χρειάζεται να γνωρίζεις ότι ο ζεστός αέρας είναι το ίδιο πλούσιος σε οξυγόνο με τον κρύο! Μπορεί φυσικά να νιώθουμε καλύτερα όταν ανοίγουμε ένα παράθυρο ή χρησιμοποιούμε έναν ανεμιστήρα, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο για να αναπνέουμε.
Ένας άλλος συνηθισμένος φόβος είναι ότι την ώρα που παθαίνετε κρίση πανικού θα χάσετε τον έλεγχο του σφιγκτήρα ή της ουροδόχου κύστης σας -αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν συμβαίνει, εκτός κι αν έχετε βαριάς μορφής γαστρεντερίτιδα.
Μπορεί να έχετε την τάση να πάτε στην τουαλέτα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χάνετε τον έλεγχο και ότι θα τα κάνετε πάνω σας. Μάλιστα, ένα από τα συμπτώματα τους άγχους είναι ότι μύες του σφιγκτήρα συστέλλονται.
Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι υποφέρουν από μια συνηθισμένη φοβία γνωστή ως «παρούρηση», πράγμα που σημαίνει ότι δυσκολεύονται να ουρήσουν μπροστά σε άλλους.
Το ερώτημα που πρέπει να θέσετε στον εαυτό σας και πάλι είναι: «Αν αυτό δεν συνέβη την προηγούμενη φορά, γιατί να συμβεί αυτή τη φορά;»
Κατά τον ίδιο τρόπο ίσως φοβάστε ότι θα κάνετε εμετό – ωστόσο, ελάχιστοι άνθρωποι ότι πραγματικά έκαναν εμετό στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού.
«Κι αν είμαι ανάμεσα σε αυτούς τους ελάχιστους κι εγώ;» ίσως σκεφτείτε… Να θυμάστε ότι μπορεί να αισθάνεστε ναυτία όταν αγχώνεστε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα αρρωστήσετε!
Αναλογιστείτε πόσες φορές πάθατε ναυτία χωρίς να κάνετε εμετό.
Κλείνοντας, είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι εκείνο που δίνει ώθηση στον φαύλο κύκλο είναι η καταστροφική παρερμηνεία.
Αν μπορείτε να θυμίζετε στον εαυτό σας ότι τα άβολα αυτά συμπτώματα άγχους είναι ακίνδυνα, δεν θα υπάρχει τίποτα για να συνεχιστεί ο φαύλος κύκλος, και το άγχος δεν θα μετατραπεί σε πανικό!
Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Αντιμετωπίζοντας… τον πανικό που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Τμήμα Σύνταξης της Πύλης Ψυχολογίας Psychology.gr
Επιμέλεια και συγγραφή άρθρων, μετάφραση & απόδοση ξενόγλωσσων άρθρων.
Επικοινωνία: editorial @psychology.gr
Photo cover:pixabay.com/Gerd Altmann
Διαβάστε επίσης:
