Η φράση “θα σε πάρω με παπά και με κουμπάρο” λέγεται και σήμερα, κυρίως, λόγω συνήθειας. Αν, όμως, ανατρέξετε κάποιες δεκαετίες πριν, η συγκεκριμένη φράση ήταν κυριολεκτική, καθώς δεν στην Ελλάδα δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να παντρευτεί ένα ζευγάρι, πλην του θρησκευτικού γάμου και με τις ευλογίες του παπά.
Γιατί, όπως συμβαίνει με πάρα πολλά θέματα, έτσι και με τον πολιτικό γάμο, χρειάστηκε να περάσουν 200 χρόνια από την καθιέρωσή του στις δυτικές χώρες, μετά την Γαλλική Επανάσταση για να έρθει και στην Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, έπρεπε να δείξει το ημερολόγιο 22 Μαρτίου 1982 για να θεσμοθετηθεί με νόμο 1250/82 (ΦΕΚ Α 46/07.04.1982), που κατέστησε ίσου κύρους τον πολιτικό και τον θρησκευτικό γάμο (διαζευκτικό σύστημα), χωρίς ο νομοθέτης να προχωρήσει στο υποχρεωτικό του πολιτικού γάμου, όπως ζητούσε η προοδευτική διανόηση και ήταν το καθεστώς στις Δυτικές Χώρες.
Το σχετικό νομοσχέδιο εισήχθη προς συζήτηση στη Βουλή στις 17 Φεβρουαρίου 1982 και ψηφίστηκε στις 22 Μαρτίου, με τις αρνητικές ψήφους της Νέας Δημοκρατίας επί προεδρίας Ευάγγελου Αβέρωφ.
Μία πρώτη απόπειρα για την εισαγωγή του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα είχε γίνει στις 10 Μαρτίου του 1926 από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Ιωσήφ Κούνδουρο. Ωστόσο, η πρότασή του απορρίφθηκε από τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο. Στη συνέχεια, απασχόλησε και τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Αστικού Κώδικα τη δεκαετία του ’30, χωρίς τελικά να υιοθετηθεί.
Η αναγνώριση του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα ήταν μία από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Ωστόσο, είχαν προκληθεί έντονες αντιδράσεις, ειδικά από την Εκκλησία. Αλλά η κυβέρνηση είχε καταλήξει σε συμβιβασμό με την ελληνική εκκλησία, ορίζοντας τον πολιτικό γάμο ίσο με τον θρησκευτικό και όχι κάνοντας τον πολιτικό υποχρεωτικό και τον θρησκευτικό προαιρετικό, όπως ίσχυε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Σε αυτό είχε βοηθήσει και η διαλλακτική στάση του τότε αρχιεπισκόπου Σεραφείμ. Ωστόσο, μεγάλο κομμάτι της Ιεράς Συνόδου ήταν εναντίον, κάνοντας πύρινες δηλώσεις για το νομοσχέδιο, ενώ κάποιοι ιερείς απειλούσαν ότι δεν θα βάφτιζαν τα παιδιά που οι γονείς τους είχαν συνάψει πολιτικό γάμο.
Ο πρώτος πολιτικός γάμος στην Ελλάδα έγινε στο Φραντάτο της Ικαρίας. «Στο χωριό Φραντάτο Ικαρίας, στις 18 Ιούλη του 1982 τελέστηκε ο πρώτος πολιτικός γάμος μεταξύ της 18χρονης τότε Σταματίνας Πλακίδα και του 24χρονου Δημήτρη Μαύρου από τη Νάξο. Ο γάμος έγινε στο κοινοτικό κατάστημα από τον πατέρα της νύφης, Σπύρο Πλακίδα, ο οποίος ήταν και ο κοινοτάρχης. Ο κόσμος του νησιού ήταν προοδευτικός ανέκαθεν. Δεν θα ήταν υπερβολή να πω ότι στον γάμο παραβρέθηκε η μισή Ικαρία στην πλατεία του χωριού», είπε στο pontosnews.gr ο δήμαρχος Ικαρίας Νίκος Καλαμπόγιας.
Παρά το γεγονός της καθιέρωσης του πολιτικού γάμου, ο θρησκευτικός εξακολουθούσε να είναι ο πιο δημοφιλής για τα επόμενα πολλά χρόνια. Τα ζευγάρια επιθυμούσαν – πέρα του θρησκευτικού μέρους και του γάμου ως μυστήριο – να παντρεύονται παραδοσιακά στην εκκλησία για να ζήσουν και το γύρω-γύρω από αυτόν (νυφικό, καλεσμένοι, γαμήλια δεξίωση, κοινωνική υποχρέωση).
Ωστόσο, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, αυτό άρχισε να αλλάζει και ο πολιτικός γάμος άρχισε να κερδίζει έδαφος ανάμεσα στα νεαρά ζευγάρια. Μάλιστα, τη δεκαετία εκείνη δεν ήταν λίγα τα ζευγάρια που προχωρούσαν σε πολιτικό γάμο ακόμη και για να πάρουν ένα στεγαστικό δάνειο.
Μέχρι που ήρθε η οικονομική κρίση και τα μνημόνια τη δεκαετία του 2010 και για τα επόμενα χρόνια, ο πολιτικός γάμος ήταν για τα ζευγάρια που ήθελαν να παντρευτούν, η οικονομική λύση, αφού έτσι γλίτωναν τα περιττά έξοδα του θρησκευτικού. Μάλιστα, τη δεκαετία εκείνη το ποσοστό την Ελλάδα θρησκευτικού και πολιτικού γάμου ήταν περίπου στα ίσια, με το 45% των ζευγαριών να ανεβαίνει τα…. σκαλιά του δημαρχείου.
Και ήρθε μετά η πανδημία και σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας, επηρέασε έντονα την επιλογή των ατόμων (το 60% περίπου των γάμων ήταν πολιτικοί), καθώς οι περιορισμοί που επέβαλλε η πολιτεία και αφορούσαν στον αριθμό των καλεσμένων, στις αποστάσεις μεταξύ τους κ.ά., αλλά και ο φόβος μετάδοσης του ιού, ώθησαν πολύ περισσότερα ζευγάρια από ό,τι συνήθως σε ένα τύπο γάμου που τελείται ενώπιον λιγότερων καλεσμένων.
Τέλος, ενώ τα πρώτα έτη μετά τη θέσπισή του περιορισμένος αριθμός ατόμων επιλέγει το Σύμφωνο Συμβίωσης, από το 2014 και έπειτα ο αριθμός των Συμφώνων αυξάνεται ταχύτατα (μόλις 593 Σύμφωνα το 2013, 1.590 το 2014, 4.909 το 2017, 9.021 το 2020 και 11.429 το 2021). Φαίνεται επομένως ότι ενώ η πανδημία αποθάρρυνε πολλά ζευγάρια από το να παντρευτούν το 2020 και το 2021, εντούτοις δεν αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα για τη σύναψη Συμφώνου Συμβίωσης.
