Η ερώτηση είναι ρητορική και το άρθρο θα μπορούσε να τελειώσει με την μονολεκτική απάντηση του «όχι». Καμία σχέση, αν θέλει να προσδιορίζεται ως υγιής, δεν εμπεριέχει το «πρέπει» μέσα της. Το «θέλω» είναι προαπαιτούμενο να είναι πρωταγωνιστής. Όμως τι συμβαίνει γύρω μας και τόσες σχέσεις στηρίζονται στο «πρέπει»;
Στην πορεία της ζωής μας η λέξη «πρέπει» λειτουργεί ως καταλύτης. Επιρροές από την οικογένεια και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μας προσδιορίζουν πολλές και διαφορετικές μορφές του πρέπει.
Πρέπει να είσαι καλό παιδί για να…
Πρέπει να διαβάζεις για να πετύχεις…
Είναι αμέτρητα τα πρέπει!
Ένα «πρέπει», παντού κυριεύει το κάθε βήμα από την ανήλικη ζωή μας. Κανείς δεν προσπάθησε να το αντικαταστήσει με το «θέλω» γιατί αυτό θα ήταν δύσκολο για εκείνον που θα το τολμούσε. Θέλει τρόπο, υπομονή και ουσιαστική προσπάθεια, να μεταλαμπαδεύσεις σε έναν άνθρωπο την αγάπη που κρύβει μέσα της το «θέλω»
Να μιλήσεις για τις αξίες τις ζωής, να εξηγήσεις αυτές τις αξίες. Πόσο δύσκολο είναι πραγματικά αυτό; Πώς μπορείς να μιλήσεις για ένα θέμα που όμως δεν το κατέχεις;
Μεγαλώνουμε και δε μας δείχνει κανείς την αξία του «θέλω». Βιωματικά την μαθαίνουμε αυτή την αξία.
Έχοντας νιώσει πολλές φορές αντιφατικά συναισθήματα. Πολλοί έχουν την σύγχυση του «θέλω» με τις τύψεις και τις ενοχές. Νιώθουν ενοχικά όταν ικανοποιείται το θέλω τους.
Οι περισσότεροι μεγαλώνουμε με την πεποίθηση ότι όταν ικανοποιούμε τον εαυτό μας, αυτό συνάδει με τον εγωισμό και την εγωκεντρική συμπεριφορά. Είναι φυσικό επακόλουθο λοιπόν, στην ενήλικη ζωή, οι επιλογές να συμβαδίζουν με αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς.
Επιλέγουμε σύντροφο με το σκεπτικό να καλύπτει τις προϋποθέσεις που μας έχουν περάσει και που πρέπει να πληρούμε τουλάχιστον σαν εικόνα.
Μεγαλώνοντας, αντιλαμβανόμαστε το κενό στην ψυχή μας. Ένα κενό που δεν μπορεί να καλυφθεί με όλα τα πρέπει του κόσμου. Τότε έρχεται η στιγμή της εσωτερικής αναζήτησης.
Τότε ψάχνουμε να δούμε τι γίνεται μέσα μας, τι συμβαίνει και δεν μπορούμε να είμαστε γεμάτοι και ήρεμοι ενώ θεωρητικά έχουμε τα πάντα!
Πόσοι άνθρωποι πραγματικά έχουν αυτό το επίπονο συναίσθημα. Να τα έχεις όλα και να μην έχεις τίποτα αφού το κενό εχει φωλιάσει μέσα στην ψυχή και χαμογελάει επιδεικτικά. Υπάρχει άραγε τρόπος να ξεφύγουμε από αυτή την κατάσταση ή να καταφέρουμε να μην βρεθούμε;
Ναι υπάρχει! Μαθαίνουμε από μικροί να έχουμε ένα μοντέλο συμπεριφοράς και να ακολουθούμε ένα πρότυπο.
Καθώς μεγαλώνουμε, είναι στο χέρι μας να μαθαίνουμε από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε. Είναι ξεκάθαρα επιλογή μας να μαθαίνουμε από τα μαθήματα ζωής μας. Αν θέλουμε να εθελοτυφλούμε τότε να είμαστε και προετοιμασμένοι για το αποτέλεσμα. Εύκολα μπορούμε να βρούμε δικαιολογίες για την άρνηση ή την αναβλητικότητα μας. Η πορεία ζωής που χαράζει η επιλογή του «πρέπει» μας, οδηγεί τις περισσότερες φορές σε ημιτελείς καταστάσεις.
Το αίσθημα πληρότητας και ηρεμίας δεν είναι συνδεδεμένο με την επιβολή. Το πρέπει ειναι υποχρεωτικό και καταναγκαστικό. Η ελευθερία δεν συμβαδίζει. Άτομα που ζουν με το πρέπει δεν μπορούν να έχουν ανοιχτούς ορίζοντες στις επιλογές τους και αναγκάζονται να πιέζουν πολλές φορές την σκέψη και τις πράξεις τους.
Ας δούμε ποια είναι η επίδραση του πρέπει σε κάθε μορφή σχέσης.
Στις ερωτικές σχέσεις το πρέπει είναι τροχοπέδη για την ελεύθερη έκφραση και καταδυναστεύει τη βούληση. Ζευγάρια που είναι μαζί γιατί έτσι πρέπει, σίγουρα δεν έχουν τις προϋποθέσεις να έχουν ισχυρούς δεσμούς αγάπης και να νιώθουν αληθινή χαρά από την σχέση τους.
Στις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών το καταναγκαστικό «πρέπει» δεν είναι προϋπόθεση για να αναπτυχθεί υγιές περιβάλλον ανάπτυξης και ελεύθερης έκφρασης. Τα παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν τους φόβους και τις σκέψεις τους.
Το «πρέπει» αλλοιώνει την εικόνα και δίνει την ψευδαίσθηση της τελειότητας και της αρμονίας. Το πρέπει δημιουργεί σχέσεις που δεν στηρίζονται στην αλήθεια αλλά στην εξωτερική εικόνα που θα την δουν οι άλλοι. Αρκετοί ενήλικες που σήμερα αναζητούν τη βοήθεια θεραπευτών ψυχικής υγείας σε μια προσπάθεια να λυτρωθούν από δυσάρεστα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, ήταν παιδιά μεγαλωμένα με μπόλικα «πρέπει».
Στις φιλικές σχέσεις το πρέπει παραπλανεί. Δεν βοηθάει να μπουν θεμέλια αληθινά. Οι φιλίες οφείλουν να στηρίζονται στην αλήθεια και στην αγάπη. Το πρέπει είναι περιοριστικό και εμποδίζει την ανάπτυξη ελεύθερων φιλικών σχέσεων.
Ας μάθουμε να ζούμε με αληθινά συναισθήματα.
Να αποζητάμε στιγμές ζωής που θα μας δινουν μια ολοκληρωμένη εικόνα. Να έχουμε αγάπη μέσα μας χωρίς ταμπέλες και περιορισμούς. Να ζούμε αληθινά και όχι πίσω από πρέπει και ψεύτικες εικόνες. Είναι όμως εξαιρετικά δύσκολο για κάποιον που έχει γαλουχηθεί με μπόλικο «πρέπει» να κάνει την επανάστασή του.
Ένας τρόπος για να ξεφύγει κανείς, από μια τέτοια λανθάνουσα κατάσταση είναι να φτάσει στα όριά του, να ξεχειλίσει το ποτήρι της ανεκτικότητας και της αντοχής του.
Είναι ευεργετική και υπερπολύτιμη η βοήθεια των θεραπευτών ψυχικής υγείας σε όλους τους ανθρώπους που δεν μπορούν να σπάσουν τα δεσμά του πρέπει. Δεσμά που λειτουργούν ως αλυσίδα και παρεμποδίζουν την ελευθερία. Έχουν μάθει έτσι και ο φόβος δεν αφήνει να δουν το φως της ομορφιάς της ζωής. Η ζωή είναι στιγμές αληθινής χαράς και το πρέπει είναι μια παραφωνία.
Μην χάνετε καιρό από τη ζωή που σας ανήκει.
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
Πτυχιούχος της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Εξειδίκευση Association for Coaching Accredited. 6907076742
Πηγή:psychology.gr
Photo cover:pixabay.com/willamlee-yellowknife
Διαβάστε επίσης:
