Η φιλία είναι μία πολύ βαθιά έννοια που ανέλυσαν σχεδόν όλοι οι αρχαίοι φιλόσοφοι.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Κατά τον Αριστοτέλη, “Η φιλία είναι το βασικό συστατικό της καλής ζωής”, και η φιλία είναι η αμοιβαία συμπάθεια που είναι ανεξάρτητη από ερωτική ή οικογενειακή αγάπη, και προσδιορίζεται σε τρείς τύπους: Την φιλία με βάση την χρήση, Την φιλία με βάση την ευχαρίστηση, και Την φιλία με βάση την αρετή ή αμοιβαία έλξη και συμπάθεια.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Η φιλία σύμφωνα με τον Επίκουρο, είναι απαραίτητη για: το “ευ πράττειν” (να κάνεις το καλό”), το “σπουδαίως ζην” (να ζεις με αρετή). Στο εικοστό έβδομο άρθρο της Επικούρειας Πίστης αναφέρεται: “Απ’ όλα όσα η σοφία προετοιμάζει για τη μακαριότητα του βίου, το μέγιστο είναι η απόκτηση φιλίας”, και συνεχίζει στο εικοστό όγδοο άρθρο: “Η ίδια πεποίθηση που μας ενθαρρύνει να πιστεύουμε ότι κανένα κακό δεν είναι αιώνιο, ούτε μακροχρόνιο, μας κάνει επίσης ικανούς να δούμε και μέσα στις περιορισμένες συνθήκες ζωής, ότι η φιλία είναι η μόνη που μπορεί να στηρίξει την ασφάλεια”.
ΟΜΗΡΟΣ: Στα έργα του Ομήρου η Φιλότης (αγάπη) αναφέρεται σε πολλά σημεία, όπως: “Έδιωξε το θυμό και επέλεξε την αγάπη” . “Προσέφερε την αγάπη”. “Αγάπη θέτοντας και κάνοντας πιστούς όρκους”. ‘Ο Ζευς θέτει την αγάπη ανάμεσά μας’. “Να βάλλουμε αγάπη μεταξύ τους”. “Ένας πιστός φίλος δεν είναι τίποτα λιγότερο από έναν καλό αδελφό”. “Μπορεί όταν κάνουμε ένα δώρο να είναι μικρό ή φτηνό, όταν όμως το προσφέρουμε με αγάπη τότε είναι ανυπολόγιστης αξίας”.
ΑΛΛΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ: Στα έργα και άλλων Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων, η Φιλότης (αγάπη) αναφέρεται σε πολλά σημεία, όπως:
Πλάτων: “Η ισότητα δημιουργεί αγάπη”. “Τυφλώνεται μ’ ότι αγαπά, όποιος αγαπά αληθινά”. “Όλοι μας πρέπει να γνωρίζουμε πως δεν γεννηθήκαμε μόνο για τον εαυτό μας, γιατί ένα μέρος του εαυτού μας ανήκει στους γονείς μας, ένα μέρος για τους φίλους μας και ένα μέρος στην πατρίδα μας”. “Φιλία, ελευθερία, δικαιοσύνη, σοφία, θάρρος και μέτρο είναι οι κύριες αξίες που καθορίζουν μία καλή κοινωνία”. “Ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους φέρνει η αγάπη. Μπορεί να φέρει ακόμα και τη γαλήνη στην ταραγμένη θάλασσα, να δαμάσει τους ανέμους και να μαλακώσει τον πόνο των δυστυχισμένων. Έχει επίσης την δύναμη να διώξει από μέσα μας το αίσθημα της εχθρότητας και να μας γεμίσει με εκείνο της φιλίας. Αυτή μπαίνει επικεφαλής στις συγκεντρώσεις με τους φίλους μας, στις γιορτές, στους χορούς μα και στις θυσίες που χρειάζονται να κάνουμε. Ακόμα μπορεί να μαλακώσει το σκληρό μας χαρακτήρα, και να μας χαρίσει την καλή θέληση απομακρύνοντας την έχθρα.”. “Στην πραγματικότητα, αυτή η υπερβολική αγάπη για τον εαυτό μας είναι η αιτία όλων των σφαλμάτων που διαπράττουμε. Πράγματι, τυφλώνεται ως προς το αντικείμενο της αγάπης αυτός που αγαπά, ώστε να κρίνει λάθος τα καλά, τα όμορφα και τα δίκαια, πιστεύοντας ότι πρέπει να δικαιώνει τον εαυτό του και όχι την αλήθεια”.
Ηρόδοτος: “Συνέρχομαι σύμφωνα προς την υπάρχουσα φιλία”.
Ευρυπίδης: “Να αναζητούν όλοι αγάπη μεταξύ τους”.
Ανδοκίδης: “Να θέλετε αγάπη αντί της έχθρας”.
Περίανδρος ο Κορίνθιος: “Να μισείς τις φιλονικίες”. “Να ευχαριστείς τους φίλους σου”. “Να επιδιώκεις την ομόνοια”. “Απέναντι στους φίλους σου είτε ευτυχούν είτε δυστυχούν να είσαι πάντα ο ίδιος”.
Σωκράτης: “Καταφέρατε να βλέπετε τον χειρότερο εχθρό σαν φίλο σας με την ίδια λαχτάρα”, και “Τι σε στενοχωρεί φίλε μου; Δώσε μου μέρος από τις φροντίδες σου για να σε ξαλαφρώσω”. “Γι’ αυτό δε στενοχωριέμαι ούτε αγανακτώ εγκαταλείποντας εσάς και τους αφέντες της γήινης ζωής, αφού εκεί που πάω θα βρω φίλους κι αφέντες αρχαίους”. “Συνηθίζεται οι φτωχοί να έχουν φίλους και οι πλούσιοι κόλακες”.
Δημόκριτος: “Δεν αξίζει να ζει αυτός που δεν έχει για φίλο του έναν τουλάχιστον ηθικό άνθρωπο”. “Το να έχεις φίλο σου έναν μόνο άνθρωπο αλλά συνετό, είναι πολύ προτιμότερο από το να έχεις φίλους σου εκατό ανόητους”. “Όταν είμαστε ευτυχισμένοι όλοι οι άνθρωποι είναι κοντά μας και παριστάνουν τους φίλους μας. Το πρόβλημα είναι πόσοι απ’ αυτούς θα παραμείνουν πιστοί φίλοι στη δυστυχία μας”.
Κλεόβουλος: ‘Τον φίλο πρέπει να τον ευεργετούμε για να γίνει περισσότερο φίλος και τον εχθρό για να τον κάνουμε φίλο’. Πιττακός: “Δεν πρέπει να κακολογούμε τους φίλους ούτε όμως και τους εχθρούς”.
Σοφοκλής: “Προορισμός του ανθρώπου όταν γεννιέται είναι να αγαπάει και όχι να μισεί”.
Χίλων: “Να συμπαραστέκεσαι στους φίλους κυρίως όταν δυστυχούν και να μην τους πλησιάζεις μόνο όταν ευτυχούν”.
Βίων: “Μεταξύ φίλων όλα είναι κοινά”.
Αισχύλος: “Το πιο ιερό πράγμα για τους ανθρώπους είναι η συγγένεια και η φιλία”.
Ο Πίνδαρος έγραψε στο ποίημά του “Ολυμπιονικός ο πρώτος”: “Κι έχει τέτοια ζωή ανυπόφορη, μέσα στο μόχθο, και με βάσανα απανωτά, γιατί έκλεψε και πρόσφερε σε φίλους του συμπότες αμβροσία και νέκταρ από τους αθάνατους, που με αυτά του είχαν δώσει αθανασία!”.
Η Σαπφώ έγραψε σε ένα ποίημά της: “Στάσου αντίκρυ μου, αγαπημένε. Η ομορφιά σου άσε τα μάτια μου να καθαυγάσει… Μα, αν μ’ αγαπάς, ψάξε να βρεις πιο νέα σύντροφο. Δεν θέλω εγώ να μοιραστώ την ίδια στέγη μαζί σου κι όμως να γερνώ πριν από σένα…”.
Ο Αίσωπος, αναφέρει την φιλία σε 24 τουλάχιστον μύθους του. Επίσης και στους λόγους του και στις κοσμικές παροιμίες του αναφέρει τα εξής για την φιλία: “Γιατρό να έχεις φίλο, μα να σου είναι αχρείαστος.”. “Φίλους κάνε στην τύχη, αλλά το μίσος μην το αφήνεις αναπάντητο.”. “Αν θες να δοκιμάσεις τον φίλο σου, ή μέθυσέ τον ή βρίσε τον.”. “Αγάπα τους φίλους σου με τα ελαττώματά τους.”. “Όποιος σε αγαπάει θα σε στενοχωρήσει, ενώ όποιος σε μισεί θα σε κολακέψει.”. “Η προσβολή σβήνει τον έρωτα.”. “Ο φίλος που σε βλάπτει δεν διαφέρει από τον εχθρό.”. “Ο φίλος και το άλογο στην ανάγκη δοκιμάζονται.”. “Να αποκτάς φίλους και όχι χρήματα.”.
Ισοκράτης: “Αυτός που κατηγορεί τον φίλο του όταν δεν είναι παρών, ή ακούει άλλους να τον κατηγορούν ή αποκαλύπτει το μυστικό που του εμπιστεύτηκε ο φίλος του, τότε δεν αξίζει την φιλία κανενός”. “Να μην γίνεσαι φίλος με όσους θέλουν να σε κάνουν φίλο τους, αλλά μόνο με αυτούς που αξίζουν τη φιλία σου”. “Καλό είναι πριν κάνεις κάποιον καινούριο φίλο να μάθεις πώς φέρεται στους άλλους φίλους του”.
Ο Πλούταρχος αναφέρει για την φιλία τα εξής: “Από τα πολλά και ωραία θέματα που περιέχονται στη φιλοσοφία, αξίζει την ίδια προσοχή με τους άλλους λόγους τούτος για τον γάμο, με τον οποίο μαγεύει αυτούς που ενώθηκαν για να ζήσουν μαζί και τους κάνει πράους και υποχωρητικούς τον ένα για τον άλλο”. “Η σύζυγος δεν πρέπει να κάνει δικούς της φίλους, αλλά να έχει κοινούς φίλους με τον άντρα της. Οι θεοί είναι, βέβαια, οι πρώτοι και πιο σημαντικοί φίλοι.” “Πρέπει κανείς να έχει δοκιμάσει τον φίλο, όπως το νόμισμα, προτού του χρειαστεί, και όχι να αποκαλύπτει το ποιόν του η ανάγκη”. “Η φιλία συνοδεύει εξίσου τις καλές στιγμές, προσθέτοντας ευχαρίστηση και χαρά, αλλά και τις κακές, διώχνοντας τη λύπη και τη δυσφορία μπροστά στα αδιέξοδα”. “Ποιό είναι, λοιπόν, το νόμισμα της φιλίας; Είναι η καλή διάθεση και η γενναιοδωρία συνδυασμένες με την αρετή, από τα οποία τίποτα πιο σπάνιο δεν διαθέτει η φύση. Πρέπει να μη δεχόμαστε εύκολα τυχαίες γνωριμίες και να μη συνδεόμαστε στενά μαζί τους, ούτε πρέπει να κάνουμε φίλους εκείνους που μας κυνηγούν, αλλά θα πρέπει μάλλον να κυνηγάμε εμείς εκείνους που αξίζουν να είναι φίλοι, και η απόλαυση, βέβαια, της φιλίας βρίσκεται στην οικειότητά της και το πιο ευχάριστο μέρος της βρίσκεται στη συναναστροφή και στην καθημερινή συντροφικότητα”. “Η ψυχή μας κλείνει μέσα της την αγάπη, γιατί δημιουργήθηκε όχι μόνο για να θυμάται, να σκέφτεται, και να αισθάνεται αλλά και για να αγαπά.”.
Ο Λυκούργος (900 π.Χ.) νομοθέτης της Σπάρτης, θέσπισε, μεταξύ άλλων, την ισότητα στη διατροφή και στον τρόπο ζωής γενικότερα, και πέρασε την αντίληψη να μην κυριεύονται οι Σπαρτιάτες από την επιθυμία για πλούτη και καλοπέραση. Ούτε πάλι να μαζεύουν χρήματα και να αγοράζουν πολυτελή ρούχα και να καμαρώνουν για αυτά αλλά μόνο για την ευεξία του σώματος τους. Πέρασε την αντίληψη στο λαό της Σπάρτης ότι είναι πιο τιμητικό να συμπαραστέκεται κανείς στους φίλους του με σωματικούς κόπους παρά με το να ξοδεύει χρήματα για χάρη τους.
Ο Θεόπομπος, βασιλιάς της Σπάρτης (8ο π.Χ. αιώνα), είπε σε κάποιον που τον ρώτησε πώς θα μπορούσε να διαφυλάξει κανείς με τον καλύτερο τρόπο τη βασιλεία, απάντησε: “Αν επέτρεπε στους φίλους να εκφράζονται ελεύθερα και δεν αδιαφορούσε σε περίπτωση που ο λαός του αδικούνταν, κάνοντας το παν να τους προστατεύσει”.
Ξενοφών: “Με μέλει να είμαι πλούσιος και να διατηρώ τα αγαθά που έχω, γιατί μου είναι ευχάριστο να τιμώ τους θεούς με μεγαλοπρέπεια, και να προσφέρω στους φίλους μου όταν χρειάζονται βοήθεια και να κάνω έργα για την πόλη μας”.
Βελτίωσε τον εαυτό σου και την ζωή σου με φιλία και αγάπη, Ιωάννης Κυριαζόγλου, Ειδική Έκδοση (Special Edition): 11/2016, απόσπασμα
Photo cover:pixabay.com/janeb13-athens
Διαβάστε επίσης:
