Η ψυχοθεραπεύτρια Φρόσω Φωτεινάκη μοιράζεται μαζί μας την επιστημονική, ψυχοθεραπευτική της γνώση ενώ ξετυλίγει και τις δικές της σκέψεις και συναισθήματα αναφορικά με τις αγκαλιές μας, το άγγιγμα, την επαφή, και πρωτίστως τη συναίνεση, την αυτοαγάπη και τον σεβασμό για τον εαυτό.
Ένα άγγιγμα που μπορεί να γεννήσει μέσα μας πολλά, διαφορετικά συναισθήματα ανάλογα με τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας, τη χρονική στιγμή που μας προσφέρεται, τον τρόπο, τη δική μας ψυχολογία, τη δική μας επιθυμία. Το βιβλίο Να σε κάνω μια αγκαλιά, με όχημα την αγκαλιά, μας ταξιδεύει σε διαφορετικές σκηνές της καθημερινότητας ενός παιδιού, βάζοντάς μας μέσα στην πιο ζεστή αγκαλιά, αλλά και σε εκείνη που μας πιέζει, γνωρίζοντάς μας τον φίλο που σέβεται τα όρια του σώματός μας, αλλά και εκείνους που παίρνουν ένα αυτονόητο δικαίωμα επαφής μαζί μας, φωτίζοντας τον τρόπο με τον οποίο μια αγκαλιά φέρνει ζεστασιά στην ψυχή και στο σώμα, ή ένταση, δυσφορία, ενόχληση.
Ως θεραπεύτρια γνωρίζω καλά πως ο τρόπος που ως γονείς και φροντιστές αγγίζουμε ένα μωρό και στη συνέχεια ένα παιδί γίνεται ο τρόπος που το ίδιο μαθαίνει να διαχειρίζεται τα αγγίγματα στην πορεία της ζωής του. Κι έτσι, ένα παραβιασμένο από αγγίγματα παιδί, ένα παιδί, για παράδειγμα, που δεχόταν πιέσεις για να αγκαλιάζει, να φιλάει, να δέχεται την επαφή, γίνεται ο ενήλικος που δεν γνωρίζει πώς να τοποθετήσει τα όριά του, και το παιδί που δεν αγκαλιάστηκε γίνεται ο ενήλικος που δεν έμαθε να αγκαλιάζει τον εαυτό αλλά και εκείνος που φοβάται την αγκαλιά του άλλου. Τόσο σπουδαία είναι η σχέση μας με τις αγκαλιές, τόσο επιδραστική στον τρόπο που αγαπάμε και σεβόμαστε τον εαυτό και τους άλλους.
Μα γιατί, άραγε, συζητάμε ελάχιστα για αυτές; Ακόμα και σήμερα, σε μια εποχή σύγχρονη, οι γονείς από τη μια φοβούνται μη τυχόν το παιδί τους δεχθεί αγκαλιές ανεπιθύμητες και μη ασφαλή αγγίγματα, από την άλλη όμως διστάζουν να επικοινωνήσουν ανοιχτά για το σώμα, την επαφή, τις παραβιάσεις. «Μα, τι λόγια να χρησιμοποιήσω;», «Δεν θέλω να τρομάξω το παιδί», «Κι αν το πονηρέψω;» είναι λίγες από τις φράσεις που οι γονείς φέρνουν στην ψυχοθεραπεία, ενώ παραμένουν αγκυλωμένοι στο άγχος, στον φόβο αλλά και σε ένα αίσθημα αβοηθησίας.
Η σχέση μας με τα αγγίγματα ξεκινά από τη στιγμή της γέννησής μας και μέχρι τα τρία έτη είναι μια βιωματική εμπειρία, ένα σύνολο από αγγίγματα που δεχόμαστε χωρίς να μπορούμε να αντιληφθούμε τι σημαίνει εαυτός, όρια σώματος, αυτοδιάθεση, συναίνεση. Από τα τρία μας χρόνια και έπειτα, μπορούμε να αντιληφθούμε σταδιακά, με τη βοήθεια των φροντιστών μας, πως το φίλτρο αποδοχής ή απόρριψης –οριοθέτησης ενός αγγίγματος– είναι το πώς αισθανόμαστε με αυτό. Μάλιστα, η ηρωίδα της ιστορίας μας εξηγεί με σαφήνεια πως ένα άγγιγμα που είναι ασφαλές και επιθυμητό είναι το άγγιγμα που μας κάνει να χαμογελάμε, να μη νιώθουμε ντροπή, να μην αγχωνόμαστε, να μην απορούμε, να μην πονάμε, να μην πιεζόμαστε.
Μέσα από την ιστορία αυτή θέλησα ακόμα να βοηθήσω γονείς και παιδιά να εξοπλιστούν με λέξεις και φράσεις οριοθέτησης. Είναι πραγματικά εκπληκτικό πως, δουλεύοντας θεραπευτικά με ενήλικες, συνειδητοποιώ καθημερινά πως δεν έχουμε μάθει να λέμε «όχι», δεν έχουμε μάθει να λέμε «σταμάτα», δεν έχουμε μάθει να δηλώνουμε με σαφήνεια πως κάποιες κινήσεις/συμπεριφορές/λέξεις μάς παραβιάζουν· δεν έχουμε μάθει να βάζουμε τα όριά μας. Δεν έχουμε μάθει, επειδή δεν μας το έμαθαν. Μεγαλώνοντας με την παρότρυνση να είμαστε «καλοί» για τους άλλους, χτίσαμε γενιές παραβιασμένων ψυχικά και σωματικά ανθρώπων, που φοβόνταν να αρνηθούν μια αγκαλιά μην τυχόν τους χαρακτηρίσουν «αγενείς», που ντρέπονταν να εκφράσουν την αλήθεια τους για να μην κριθούν, που έχασαν την ασφάλεια του εαυτού για να νιώσουν ασφαλείς στο σύνολο. Μα, δεν μπορείς να νιώσεις ασφαλής, αν δεν έχεις πρώτα προστατεύσει εσένα.
Στο βιβλίο αυτό, λοιπόν, η ηρωίδα τολμάει να μιλήσει για τα αγγίγματα των συγγενών και των φίλων που δεν είναι επιθυμητά, για αυτά τα αγγίγματα που ακόμα και σήμερα συχνά επιβάλλονται στα παιδιά, που αν τυχόν αντιδράσουν και αρνηθούν μια αγκαλιά χαρακτηρίζονται ως «κακότροπα», «αγενή», «ντροπαλά», «απότομα». Το βιβλίο αυτό από τον τίτλο του κιόλας θέτει τη σπουδαία ερώτηση «Να σε κάνω μια αγκαλιά;», μια ερώτηση που κάθε παιδί έχει δικαίωμα να απαντά με ειλικρίνεια. Και φυσικά η ηρωίδα με αυτοσεβασμό και αυτοεκτίμηση προτείνει φράσεις ή ιδέες για κάθε παιδί που θέλει να βάλει ένα όριο: «Στοπ, δεν θέλω να αγκαλιαστώ», «Όχι, δεν νιώθω καθόλου άνετα με αυτό», «Μπορείτε να κάνετε λίγο πιο πέρα, παρακαλώ;», «Όταν λέω όχι, το εννοώ!».
Ακόμα, αγγίζοντας και ακυρώνοντας τη μυστικότητα, την πιο συνηθισμένη τακτική των θυτών κάθε μορφής παραβίασης, η ηρωίδα του βιβλίου προσκαλεί τα παιδιά να μοιράζονται με τους ενήλικες που εμπιστεύονται όσα βαραίνουν την ψυχή τους. Στο περιβάλλον της οικογένειας, στη «φωλιά» μας όπως συνηθίζω να την αποκαλώ, δεν έχουμε μυστικά που μας βαραίνουν, δεν κρατάμε μυστικά που μας δημιουργούν ντροπή ή ενοχή. Όπως στην ιστορία μας τα συναισθήματα αυτά βρήκαν νικητή, την αυτοαγάπη και τον αυτοσεβασμό, έτσι και στην καθημερινή ζωή μαθαίνουμε τα παιδιά μας να μοιράζονται μαζί μας τα δύσκολά τους, και φυσικά να τοποθετούν τον πολύτιμο εαυτό τους πρώτο, δείγμα αυτοαγάπης και όχι εγωισμού (Εγωισμός= σκέφτομαι μόνο εμένα, δεν με αφορά το πώς νιώθεις εσύ, δεν σέβομαι τα όρια σου. Αυτοαγάπη= τοποθετώ εμένα πάνω από όλους, φροντίζοντας για την ακέραιη ψυχή μου και παράλληλα σέβομαι τα όρια των άλλων). Με αφορμή αυτή την ιστορία, μιλήστε στα παιδιά σας για τα μυστικά και χρησιμοποιήστε ασκήσεις- παιχνίδια από το εκπαιδευτικό υλικό του βιβλίου (διαθέσιμο στην ιστοσελίδα www.dioptra.gr), για να ενισχύσετε την κατανόηση νοημάτων και εννοιών όπως «μυστικό», «εμπιστοσύνη», «μοίρασμα», «αυτοαγάπη», «αυτοδιάθεση», «αυτοσεβασμός».
Η ενημέρωση και η εκπαίδευση του παιδιού για τα όρια του σώματός του αποτελεί τη βάση της υγιούς ψυχοσεξουαλικής και κοινωνικοσυναισθηματικής του ανάπτυξης. Βοηθά και υποστηρίζει τα παιδιά να γνωρίσουν το δικαίωμά τους να λένε «όχι», το δικαίωμα της επιλογής αλλά ταυτόχρονα και το δικαίωμα του άλλου να ορίζει το δικό του σώμα, να τοποθετεί τα δικά του όρια. Όσο χρήσιμο είναι αυτό το βιβλίο για ένα παιδί που δυσκολεύεται να οριοθετήσει, άλλο τόσο χρήσιμο είναι για ένα παιδί που δυσκολεύεται να οριοθετηθεί στα αγγίγματα, λειτουργώντας ορμητικά και έντονα στην επαφή με τα άλλα παιδιά.
Η Αντιγόνη προσκαλεί τα παιδιά να αγαπήσουν το σώμα τους, να βάζουν τα όριά τους με οδηγό το συναίσθημα και τον αυτοσεβασμό, και μιλάει για την αυτοπροστασία δίνοντας έμφαση στην αγάπη για τον εαυτό και όχι στον φόβο για τους ανθρώπους και τη ζωή. Άλλωστε, ο στόχος δεν είναι να μεγαλώσουμε παιδιά που φοβούνται τους ανθρώπους, παιδιά που ανταμώνουν τις σχέσεις με άγχος και φοβίες, αλλά παιδιά που αγαπούν και σέβονται τον εαυτό τόσο, ώστε να κρατούν κοντά τους όσους τους αγαπούν και τους σέβονται εξίσου.
Στο κλείσιμο της ιστορίας, η ηρωίδα μας μιλάει για την πιο σπουδαία αγκαλιά. Για μια αγκαλιά που κανείς δεν μας μαθαίνει να κάνουμε, κι ας είναι η πιο λυτρωτική, η πιο ενδυναμωτική, η πιο ανακουφιστική. Για αυτή την αγκαλιά που είναι το όχημα της αυτοεκτίμησης, το θεμέλιο της αυτογάπης.
Για την αγκαλιά στον εαυτό. Κάντε μαζί με τα παιδιά σας μια αγκαλιά στον εαυτό, προσφέρετέ του ένα απαλό χάδι.
Γιατί διαβάζοντας αυτή την ιστορία με αγκαλιά-Ζω, με συγχωρώ, με υποστηρίζω, με αγαπώ!
Να σε κάνω μια αγκαλιά; της Φρόσως Φωτεινάκη σε εικονογράφηση της Φωτεινής Τίκκου
Photo cover:pixabay.com/JillWellington/picking
Διαβάστε επίσης:
