Τι είναι η “υποχονδρίαση” και πώς μπορούμε να τη διαχειριστούμε

«Επισκέπτομαι συνέχεια τον γιατρό διότι ανησυχώ ότι κάτι δεν πάει καλά με την υγεία μου. Την τελευταία φορά παρατήρησα ότι είχα τρέμουλο στα χέρια και τους ώμους μου. Νόμιζα πως ήταν ένα από τα πρώτα σημάδια της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας. Μου έκανε ο γιατρός τις απαραίτητες εξετάσεις και μου είπε ότι δεν υπάρχει κάτι για να ανησυχώ.

Στην αρχή όταν μου το είπε αισθάνθηκα καλύτερα, αλλά τις τελευταίες μέρες αισθάνομαι έναν έντονο πονοκέφαλο, οπότε μάλλον θα πρέπει να τον ξαναεπισκεφτώ για να είμαι σίγουρος/η ότι δεν του διέφυγε κάτι κατά την εξέταση».

«Αρκετά συχνά έχω ανησυχητικά συμπτώματα τα οποία είναι πιθανόν σημάδι κάποιας σοβαρής νόσου. Οι γιατροί δεν έχουν βρει κάτι ακόμα. Θα προσπαθήσω να ξεκουράζω τον εαυτό μου και να μην τον ταλαιπωρώ. Δεν θα πάω κανένα ταξίδι εκτός πόλης για να είμαι σίγουρος/η ότι αν συμβεί κάτι, θα είμαι κοντά στον γιατρό μου.

Η οικογένεια και οι φίλοι μου, μου λένε ότι δεν υπάρχει τίποτα σοβαρό, αλλά δυστυχώς αυτό με κάνει να αισθάνομαι καλά, μόνο για λίγο. Νιώθω ότι πρέπει να τσεκάρω τον εαυτό μου για το πώς νιώθω κάθε μέρα».

Αυτές είναι σκέψεις ανθρώπων που έχουν άγχος υγείας. Ανησυχούν υπερβολικά για την υγεία τους και αυτή η επικέντρωση στην υγεία κάνει τα συμπτώματα να φαίνονται πολύ χειρότερα. Σπαταλάνε πολύ χρόνο ανησυχώντας για αυτά και οι επιβεβαιώσεις από γιατρούς ότι όλα είναι καλά, δεν φαίνεται να βοηθάει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Δεν είναι φυσιολογικό να ανησυχώ για την υγεία μου;

Όλοι κατά καιρούς ανησυχούμε για την υγεία μας, όπως για παράδειγμα όταν είναι να κάνουμε μια εγχείριση στο νοσοκομείο ή όταν καλούμαστε από το γιατρό για να κάνουμε κάποιες περαιτέρω εξετάσεις. Το να ανησυχούμε για την υγεία μας, μας οδηγεί στο να βελτιώνουμε τον τρόπο ζωής μας όπως για παράδειγμα το να κόψουμε το κάπνισμα ή να ακολουθήσουμε μια πιο υγιεινή διατροφή.

Πότε αυτή η ανησυχία γίνεται πρόβλημα;

Οι ανησυχίες για την υγεία γίνονται πρόβλημα όταν αρχίζουν να μας δημιουργούν δυσκολία στην καθημερινότητα ακόμα και αν δεν υπάρχει κανένας λόγος να σκεφτόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά με την υγεία μας.

Ποια είναι τα σημάδια του άγχους υγείας;

Μπορεί να βιώνετε άγχος υγείας όταν ανησυχείτε συνεχώς για την υγεία σας, ενώ δεν υπάρχει κάποιος απτός ιατρικός λόγος για αυτές τις ανησυχίες και όταν ο τρόπος που ζείτε επηρεάζεται από αυτές τις ανησυχίες.

Μπορεί συχνά να αναζητάτε την διαβεβαίωση από τους άλλους, την οικογένεια ή τους γιατρούς ότι όλα είναι καλά με την υγεία σας.

Επίσης, μπορεί να τσεκάρετε συνεχώς το σώμα σας για συμπτώματα και όσο περισσότερο το τσεκάρετε, τόσο περισσότερο φαίνεται να αισθάνεστε περίεργες αισθήσεις ή πρηξίματα.

Μπορεί να αποφεύγετε διάφορες δραστηριότητες σα να ήσασταν άρρωστοι ή μπορεί να αποφεύγετε οτιδήποτε έχει να κάνει με την ασθένεια (π.χ. πληροφορίες σε περιοδικά ή εκπομπές στην τηλεόραση). Βέβαια, υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι ψάχνουν συνεχώς πληροφορίες στο διαδίκτυο για ασθένειες και ξεκινούν να παρατηρούν σημάδια της ασθένειας στον εαυτό τους.

Συμπτώματα άγχους υγείας

Το άγχος σε ένα γενικότερο πλαίσιο μας επηρεάζει με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: στο πως αισθανόμαστε, στο πως σκεφτόμαστε, στο πως ‘δουλεύει’ το σώμα μας και στο πως συμπεριφερόμαστε.

Συναισθήματα

• Άγχος, νευρικότητα, ανησυχία, φόβος, τρόμος
• Ένταση, ευερεθιστότητα, ‘στην τσίτα’
• Πανικός και αίσθημα κόπωσης ή αδιαθεσίας

Σκέψεις

• Συνεχής ανησυχία για την υγεία
• Φαντάζεστε το χειρότερο σενάριο και επιμένετε σε αυτό
• Σκέψεις για την ασθένεια και τα συμπτώματα της
• Επικεντρώνεστε και παρατηρείτε συνεχώς τα μέρη του σώματος σας και τις διάφορες αισθήσεις
• Σκέφτεστε ότι η επίσκεψη σε ένα γιατρό σίγουρα θα βοηθήσει να αισθανθείτε καλύτερα
• Σκέφτεστε ότι αν σταματήσετε να ανησυχείτε, δεν θα μπορέσετε να προλάβετε τα χειρότερα
• Ανησυχείτε ότι ο γιατρός μπορεί να παρέλειψε κάτι κατά την εξέταση
• Έχετε την πεποίθηση ότι πρέπει να είστε σε υπερεγρήγορση ώστε να μην αγνοήσετε κάποιο σημάδι σοβαρής ασθένειας
• Σκέφτεστε ότι μπορεί να έχετε κάτι πολύ σοβαρό αλλά δεν θέλετε καν να το σκέφτεστε

Τυπικές σκέψεις

• ‘Αυτό σίγουρα πρέπει να είναι σημάδι καρκίνου’
• ‘Νιώθω ότι δεν είμαι καλά’
• Ένας πονοκέφαλος σαν και αυτόν αποκλείεται να είναι απλά από το άγχος
• ‘Αυτό το τίναγμα μοιάζει σα να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια εγκεφαλικού’
• ‘Μπορεί να πεθάνω αν δεν κάνω κάτι τώρα’
• ‘Οι γιατροί συχνά κάνουν λάθος διαγνώσεις και υπάρχουν πολλοί που έχουν πεθάνει από κάτι τέτοιο’
• ‘Έχω κάποια καινούρια συμπτώματα μετά την επίσκεψη μου στο γιατρό. Ίσως αυτό που έχω να είναι πολύ πιο σοβαρό από όσο νόμιζα.

 Συμπεριφορές

• Επισκέπτεστε συχνά τον γιατρό
• Ρωτάτε συνεχώς συγγενείς και φίλους να σας διαβεβαιώσουν ότι δεν έχετε κάτι σοβαρό
• Συχνά ελέγχετε το σώμα σας για συμπτώματα όπως πρήξιμο, οιδήματα, τινάγματα ή περίεργους πόνους
• Αποφεύγετε οποιαδήποτε πληροφορία που αφορά κάποια σοβαρή ασθένεια
• Αναζητείτε πληροφορίες για την σοβαρή ασθένεια που πιστεύετε ότι έχετε και τσεκάρετε για τα συμπτώματα της στο διαδίκτυο, σε περιοδικά, βιβλία κ.α.
• Συμπεριφέρεστε σα να είστε όντως άρρωστοι (π.χ. αποφεύγετε να ασκηθείτε, να βγείτε έξω, ξεκουράζεστε).

Σωματικά συμπτώματα (αυτά μπορεί να συμβούν σε όλα τα είδη άγχους)

• Περίεργες αισθήσεις σε κάποια σημεία του σώματος
• Πόνος στο σώμα
• Αλλαγές στην αναπνοή
• Σφίξιμο στο στήθος
• Αίσθημα ζάλης
• Πονοκέφαλος
• Ταχυπαλμία και εφίδρωση
• Μυϊκή τάση
• Τινάγματα ή μουδιάσματα στα άκρα ή στους ώμους

Αν έχετε τα περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα, τότε είναι πολύ πιθανόν να έχετε αναπτύξει άγχος υγείας.

Από τι προκαλείται το άγχος υγείας;

Υπάρχει μία πληθώρα λόγων για τους οποίους κάποιος/α μπορεί να ανησυχεί για την υγεία. Μπορεί να περνάτε μία δύσκολη και στρεσογόνα περίοδο στην ζωή σας. Μπορεί κάποιος συγγενής σας να νόσησε ή να πέθανε από κάποια ασθένεια ή μπορεί κάποιο μέλος από την οικογένεια σας να ανησυχούσε πολύ για την υγεία σας όταν ήσασταν μικρός/ή.

Τι μπορώ να κάνω;

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία επικεντρώνεται στην αλλαγή των μη βοηθητικών σκέψεων και πεποιθήσεων με σταδιακή αλλαγή της συμπεριφοράς (αναζήτηση διαβεβαίωσης, συνεχές τσεκάρισμα στο σώμα μας για ‘ύποπτα’ σημάδια της ασθένειας, αποφυγή).

Αυτό που παρατηρείται είναι ότι η ανησυχία και το άγχος είναι αυτά που σας κάνουν να αισθάνεστε έτσι, παρά μια ασθένεια που πιστεύετε ότι μπορεί να έχετε. Παρακάτω δείτε τον φαύλο κύκλο του άγχους υγείας.

Για να σπάσει ο φαύλος κύκλος του άγχους χρειάζεται να αλλάξετε τον τρόπο που ερμηνεύετε τα διάφορα συμπτώματα και τις καταστάσεις γενικότερα, αλλά και να αλλάξετε αυτό που κάνατε μέχρι τώρα όταν αισθανόσασταν άγχος.

Αλλάζοντας τρόπο ερμηνείας

Οι σκέψεις που κάνουμε δεν είναι γεγονότα, είναι απλά σκέψεις και δεν χρειάζεται να πιστεύουμε κάθετι που σκεφτόμαστε. Το πρόβλημα δεν είναι ότι έχετε μια σοβαρή ασθένεια, αλλά το ότι πιστεύετε/σκέφτεστε ότι έχετε μια σοβαρή ασθένεια. Αυτό είναι μια μεγάλη διαφορά! Ανησυχώντας λοιπόν συνεχώς για την υγεία μας, έχει το αντίστροφο αποτέλεσμα, να μας κάνει δηλαδή να αισθανόμαστε χειρότερα.

Αλλάζοντας συμπεριφορά

Τσεκάρισμα/σκανάρισμα στο σώμα: όταν ανησυχούμε για την υγεία μας, επικεντρωνόμαστε συνεχώς στο σημείο του σώματος ή στα ‘συμπτώματα’ με το να τα παρατηρούμε, να τα αισθανόμαστε και να τα σκεφτόμαστε όλη μέρα.

Το κάνετε αυτό αρκετές φορές αλλά το μόνο που πετυχαίνετε είναι να αγχώνεστε περισσότερο, άρα εκκρίνεται περισσότερο αδρεναλίνη, και έτσι αισθάνεστε περισσότερο αγχωμένοι. Προσπαθείστε λοιπόν να ελαττώσετε τις φορές που ελέγχετε το σώμα σας. Μπορείτε για παράδειγμα να το τσεκάρετε μόνο μία φορά μέσα στην ημέρα. Πολύ γρήγορα θα δείτε ότι θα μειωθούν και τα συμπτώματα.

Ψάχνοντας πληροφορίες:
Και εδώ, χρειάζεται να ελαττώσετε το διάστημα που ψάχνετε πληροφορίες για την ασθένεια (ιατρικά βιβλία, διαδίκτυο, εκπομπές/βίντεο που αφορούν την ασθένεια). Αν αυτή η συμπεριφορά σας βοηθούσε, το άγχος θα μειωνόταν. Αντιθέτως, σας κάνει να αισθάνεστε χειρότερα, ακόμα και αν στην αρχή μπορεί να ανακουφίζεστε για πολύ λίγο.

Αναζήτηση διαβεβαίωσης:
μπορεί επανειλημμένα να ρωτάτε συγγενείς και φίλους, ή να επισκέπτεστε συνεχώς τον γιατρό περιμένοντας να ακούσετε την φράση: ‘όλα είναι καλά, δεν έχεις απολύτως τίποτα’. Αυτό είναι ανακουφιστικό, για λίγο, μέχρι που οι ανησυχητικές σκέψεις επανέρχονται και συνεχίζετε να αναζητάτε διαβεβαίωση.

Αυτό δείχνει ότι αυτή η συμπεριφορά διατηρεί το άγχος, αντί να το μειώνει. Και εδώ, ελαττώστε τις φορές που αναζητάτε διαβεβαίωση και σκεφτείτε πρώτα την πιο απλή σκέψη για κάθε σύμπτωμα.

Για παράδειγμα, ένας πονοκέφαλος μπορεί να είναι σημάδι κούρασης, άγχους, κρυώματος και πολλά άλλα, αντί για σύμπτωμα καρκίνου στον εγκέφαλο! Ξεκινήστε να ελαττώνετε αυτές τις συμπεριφορές, καθώς και τον τρόπο που ερμηνεύετε τα συμπτώματα και παρατηρείστε τις αλλαγές στα επίπεδα του άγχους.

Τέλος, πρέπει να αποδεχτούμε κάτι:
όσες εξετάσεις και τεστ να σας κάνει ένας γιατρός και να σας πει ότι δεν πάσχετε από την ασθένεια την οποία πιστεύετε ότι έχετε, δεν μπορείτε ποτέ να είστε απολύτως σίγουροι ότι δεν έχετε αυτή την ασθένεια ή ότι δεν θα την αποκτήσαετε στο μέλλον. Οι πιθανότητες είναι πολύ μικρότερες από αυτές που φαντάζεστε και υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε ώστε να μειώσετε το ρίσκο για οποιαδήποτε ασθένεια αλλά και για γενικότερη σωματική και ψυχική υγεία.

Αναρωτηθείτε αν υπάρχει κάτι που θα σας βοηθήσει να αισθανθείτε περισσότερο υγιής (διακοπή καπνίσματος, αλλαγή στην διατροφή, περισσότερη άσκηση κτλ.). Φυσικά, πάντα θα υπάρχουν στιγμές που θα πρέπει να επισκεφτείτε τον/την γιατρό σας και να συζητήσετε μαζί του/της τις όποιες απορίες ή όταν παρατηρείτε επιδείνωση των συμπτωμάτων ή έντονο και συνεχόμενο πόνο. 

Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου

Επταήμερος Μιχάλης – Ψυχολόγος

Ψυχολόγος, MSc Ψυχολογία της Υγείας, MSc Προαγωγή Ψυχικής Υγείας και Πρόληψη Ψυχιατρικών Διαταραχών. Ειδίκευση στην Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία. Ομάδες και συμβουλευτική γονέων. κιν.: 6942799558

Photo cover:pixabay.com/PourquoiPas/eye

Πηγή:psychology.gr

Διαβάστε επίσης:

Η πιο «ψαγμένη» ανδρική boutique της Μυκόνου