Ο Καρλ Ρότζερς, δημιουργός της πελατοκεντρικής (ή μετέπειτα προσωποκεντρικής) ψυχοθεραπείας, θεωρούσε ότι ο άνθρωπος έχει μέσα του τεράστιες πηγές για την κατανόηση του εαυτού του και ότι διαθέτει ένα βασικό κίνητρο, έχει την έμφυτη-εγγενή τάση να κατευθύνεται προς το υψηλότερο επίπεδο των δυνατοτήτων του και να προσπαθεί αδιάκοπα να βελτιώνεται με σκοπό να διαχειρίζεται με “επιτυχία” τις εμπειρίες του.
Κάθε άτομο έχει την ικανότητα να επιτύχει τους στόχους και τις επιθυμίες που θέτει και αποκτά κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Ρότζερς δεχόταν αξιωματικά ότι κάθε άνθρωπος είναι από τη φύση του καλός και δημιουργικός, παρεκκλίνει, ωστόσο, της πορείας του, όταν σχηματίζει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του διότι παρεμβάλλονται εξωτερικοί περιορισμοί, όροι αξίας, στην οργανισμική διαδικασία αξιολόγησης του εαυτού. Με άλλα λόγια, απομακρύνεται από την τάση πραγμάτωσης του, όταν η εστία (αυτο)αξιολόγησης, παύει να αποτελεί μια αμιγώς εσωτερική διαδικασία.
Τι είναι η τάση πραγμάτωσης (actualizing tendency)
Η θεωρητική προσέγγιση του Rogers στην ανθρώπινη προσωπικότητα αναγνωρίζει ως θεμελιώδη τάση του ανθρώπινου οργανισμού την προσπάθεια του για βελτίωση με απώτερο σκοπό την (αυτο)πραγμάτωση. Αυτό είναι και το μοναδικό κίνητρο που προσδίδει ο Rogers στην ανθρώπινη φύση. (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 1999). Το άτομο, δεν αντιδρά παθητικά στο περιβάλλον αλλά προχωράει, με γνώμονα, σκοπό και κινητήρια δύναμη την τάση του να πραγματωθεί, να διατηρήσει και να επεκτείνει την εμπειρία του. Ο Maddi (1996) το περιγράφει αυτό σαν μια «βιολογική πίεση για να ολοκληρωθεί το γενετικό σχέδιο δράσης. Ο κάθε άνθρωπος, έχει την θεμελιώδη εντολή να εξελίξει το δυναμικό του».
Τι είναι η οργανισμική διαδικασία αξιολόγησης και οι όροι αξίας
Όταν οι σημαντικοί άλλοι στην ζωή ενός ανθρώπου (π.χ.οι γονείς), προβάλουν θετική αποδοχή μόνο κάτω από συγκεκριμένους όρους παρά άνευ όρων, τότε το άτομο ενδοβάλλει, εσωτερικεύει αυτές τις αξίες κάνοντας τες δικές του. Έτσι, το άτομο αρχίζει να ενσωματώνει τους όρους αξίας (Rogers, 1959) και να βασίζεται πια σε αυτά τα δεδομένα (αυτο)αξίας πολύ περισσότερο από ότι στην οργανισμική διαδικασία εξέλιξης.
Η οργανισμική διαδικασία εξέλιξης είναι μια ρευστή, ευμετάβλητη και συνεχής διαδικασία όπου οι εμπειρίες συμβολοποιούνται με ακρίβεια και ενσωματώνονται με σκοπό την μέγιστη ενίσχυση του οργανισμού και του εαυτού (Rogers, 1959). Η ανάγκη για θετική αποδοχή οδηγεί σε μια επιλεκτική αντίληψη της εμπειρίας υπό την επίδραση των όρων αξίας που τώρα πια υφίστανται. Η ασυμφωνία ανάμεσα στην πρόσληψη του εαυτού και στην οργανισμική εξέλιξη, οδηγεί σε σύγχυση, άγχος και δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά (Rogers, 1959).
Το πλήρως Λειτουργικό Πρόσωπο
Οι άνθρωποι εκείνοι που επιτυγχάνουν να αξιοποιήσουν στο μέγιστο τις δυνατότητές τους κατορθώνουν να φτάσουν στο επίπεδο της πραγμάτωσης και της αυτοεκπλήρωσης. Ο Ρότζερς χαρακτήριζε τα άτομα που καταφέρνουν να φτάσουν στο επίπεδο αυτό ως πλήρως λειτουργικά άτομα.
Τι σημαίνει όμως να είναι κάποιος «πλήρως λειτουργικό πρόσωπο»;
Σημαίνει ότι το άτομο κατορθώνει να βρίσκεται σε επαφή με το εδώ και το τώρα την κάθε στιγμή, σημαίνει ότι κάνει ελεύθερα και συνειδητά τις επιλογές του και ότι είναι σε θέση να κατανοεί σε βάθος τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του. Σημαίνει ότι εμπιστεύεται το ένστικτό του και ότι βρίσκεται σε μία αδιάκοπη διαδικασία ανάπτυξης, βελτίωσης και αλλαγής. Καθώς το κοινωνικό περιβάλλον επιδρά σημαντικά, είτε αρνητικά είτε θετικά, στη διαδικασία ανάπτυξης του ατόμου, η πορεία προς την τάση πραγμάτωσης διευκολύνεται όταν υπάρχει ένα κλίμα συναισθηματικής ασφάλειας, αποδοχής και ομαλών διαπροσωπικών σχέσεων.
Χαρακτηριστικά του Πλήρως Λειτουργικού Προσώπου
Ο Ρότζερς προσδιόρισε ορισμένα στοιχεία που εντοπίζονται στον χαρακτήρα ενός πλήρως λειτουργικού ατόμου τα οποία είναι τα ακόλουθα:
Το πλήρως λειτουργικό πρόσωπο διατηρεί το μυαλό του ανοιχτό στις εμπειρίες που βιώνει, είτε αυτές είναι θετικές είτε αρνητικές, είτε προκαλούν θετικά συναισθήματα είτε αρνητικά. Εγκαταλείποντας τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού που ενεργοποιούνται όταν εμφανίζεται στο προσκήνιο κάποια αρνητική εμπειρία, το άτομο μπορεί πιο εύκολα να «ακούσει» τον εαυτό του και να κατανοήσει τι συμβαίνει μέσα του και εν συνεχεία γύρω του.
Το πλήρως λειτουργικό πρόσωπο ακολουθεί έναν υπαρξιακό τρόπο θεώρησης των πραγμάτων που οδηγεί στο να ζει πλήρως μέσα στην κάθε στιγμή, χωρίς να την αλλοιώνει, χωρίς να ανατρέχει στο παρελθόν ή να καταφεύγει στο μέλλον και χωρίς να εκφράζει κρίσεις και προκαταλήψεις. Μία τέτοια στάση ζωής βοηθά το άτομο να ανακαλύπτει τι συμβαίνει στην εκάστοτε στιγμή, να ανακαλύπτει τη φύση της εμπειρίας που βιώνει τη στιγμή που ξεδιπλώνεται η εμπειρία, ανεξάρτητα από τις κατασκευασμένες απόψεις για τη φύση της εμπειρίας και να την ερμηνεύει ορθά.
Το πλήρως λειτουργικό πρόσωπο έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Καθώς το άτομο καθίσταται πιο ανοικτό στις εμπειρίες που βιώνει, θεωρεί ολοένα και πιο εύκολο να εμπιστευτεί αυτό που αισθάνεται ότι πρέπει να κάνει, να νιώσει ή να πει. Είναι σε θέση να εμπιστευτεί τη δική του προσωπική κρίση για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Με άλλα λόγια, εμπιστεύεται την ικανότητά του να επιλέγει τη συμπεριφορά που θεωρεί κατάλληλη για την κάθε περίσταση, χωρίς να στηρίζεται σε υφιστάμενους κώδικες και κοινωνικές προδιαγραφές.
Καθώς θεωρεί ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της συμπεριφοράς του σε κάθε περίσταση που καλείται να διαχειριστεί, το πλήρως λειτουργικό άτομο έχει αναπτύξει την ικανότητα να κάνει ελεύθερα τις επιλογές του, να αναλαμβάνει την ευθύνη για καθεμία από αυτές, διαθέτοντας ένα υψηλό αίσθημα αυτονομίας και αυτοελέγχου.
Καθώς το πλήρως λειτουργικό άτομο είναι ανοιχτό στον κόσμο γύρω του και εμπιστεύεται την ικανότητά του να δημιουργεί νέες σχέσεις με το περιβάλλον του, καλλιεργεί τη δημιουργικότητά του και εξασκεί την ικανότητα προσαρμοστικότητας, χωρίς να χρειάζεται να συμβιβάζεται με ό,τι συμβαίνει γύρω του.
Το πλήρως λειτουργικό άτομο διαθέτει εποικοδομητική και αξιόπιστη φύση και συμπεριφορά. Καθώς εγκαταλείπει την αμυντική στάση απέναντι σε αρνητικές εμπειρίες και συναισθήματα και ανοίγεται στο ευρύ φάσμα των αναγκών του και των κοινωνικών απαιτήσεων, οι αντιδράσεις του χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο από θετικά στοιχεία και από μία τάση κίνησης προς τα εμπρός.
Γενικά, η συμπεριφορά του είναι στην ολότητά της περισσότερο ισορροπημένη και ρεαλιστική. Η ζωή τού πλήρως λειτουργικού ατόμου είναι πλούσια και γεμάτη από ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινων συναισθημάτων. Έχει την αίσθηση ότι βιώνει μία ολοκληρωμένη και ευτυχισμένη ζωή και συνεχώς αναζητά νέες προκλήσεις και εμπειρίες.
Διαβάστε αναλυτικές πληροφορίες για το Μεταπτυχιακό Προσωποκεντρικής & Βιωματικής Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής που προσφέρεται από το Κολλέγιο Ανθρωπιστικών Επιστημών ICPS.
Βιβλιογραφικές αναφορές
1. On Becoming a Person: A Therapist’s View of Psychotherapy, Carl Rogers (1961)
2. A theory of personality and behavior, London: coustable. Carl Rogers (1951)
3. A theory of therapy, personality and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework. Carl Rogers (1959)
4. Η προσωποκεντρική προσέγγιση του Carl Rogers στο Ποταμιάνος, θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική, 5η έκδοση αναθεωρημένη. Αθήνα: ελληνικά γράμματα. Ιωσηφίδη, Π. & Ιωσηφίδης, Ι (2002)
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
Δοϊρανλής Νίκος – Ψυχολόγος
Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική. Msc in PCA Counseling, University of Strathclyde. Εκπαιδευτής και επόπτης ψυχολόγων που ασκούν την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία. Συνεργάτης του μεταπτυχιακού Συμβουλευτικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. 2310.822292
Πηγή:psychology.gr
Photo cover:pixabay.com/OyeHaHa/stone
Διαβάστε επίσης:
