Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 79 ετών ο μεγάλος Έλληνας μουσικός και συνθέτης, Βαγγέλης Παπαθανασίου, αργά το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου.
Ο μουσικοσυνθέτης πέθανε σε νοσοκομείο της Γαλλίας από κορωνοϊό.
Είχε βραβευθεί με Όσκαρ για την μουσική της ταινίας «Οι δρόμοι της φωτιάς» το 1982.
Επίσης έχει επενδύσει μουσικά πλήθος άλλων κινηματογραφικών ταινιών όπως το Blade Runner, 1492: Χριστόφορος Κολόμβος, Αλέξανδρος, Ελ Γκρέκο, κ.ά.
Το πλήρες όνομά τους ήταν Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου και ήταν γεννημένος στην Αγριά Βόλου, στις 29 Μαρτίου 1943.
Στο εξωτερικό ήταν πασίγνωστος με το όνομα Vangelis και διακρίθηκε στην ηλεκτρονική, progressive, ambient, τζαζ και ορχηστρική μουσική.
Επηρέασε την ανάπτυξη διαφορετικών μουσικών ειδών, ενώ θεωρείται πρωτεργάτης του ηλεκτρονικού ήχου.
Συνεργάστηκε με τον Ντέμη Ρούσο, την Ειρήνη Παππά και τον Γιον Άντερσον.
Το 1997 σκηνοθέτησε την τελετή έναρξης του 6ου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ανοιχτού Στίβου της IAAF που πραγματοποιήθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας.
Το έργο του Μυθωδία επελέγη από τη NASA ως η επίσημη μουσική για την αποστολή της 2001 Οδύσσεια στον Άρη, ενώ το 2002 δημιούργησε την επίσημη μουσική για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2002 στις χώρες Κορέα – Ιαπωνία.
Πρώτα χρόνια
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1943 στην Αγριά Βόλου. Ξεκίνησε να συνθέτει από την ηλικία των τεσσάρων ετών, ενώ έδωσε την πρώτη του δημόσια παράσταση στην ηλικία των έξι, χωρίς να έχει καμία μουσική εκπαίδευση. Ήταν αυτοδίδακτος παρά τις πιέσεις των γονιών του, αλλά και των δασκάλων του, που τον προέτρεπαν να κάνει μαθήματα μουσικής. Ωστόσο, σπούδασε κλασική μουσική, ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Αθήνα.
Συμμετοχή σε συγκροτήματα
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 έκανε τα πρώτα του βήματα στη μουσική με τη συμμετοχή του στο συγκρότημα Forminx.
Το όχημα για την επιτυχία του συγκροτήματος ήταν το τραγούδι Jeronimo Yanka που σημείωσε τεράστια επιτυχία, καθώς το 45άρι άλμπουμ έγινε χρυσό την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του.
Το 1968 μετακόμισε στο Παρίσι και μαζί με τον Ντέμη Ρούσο δημιούργησε τους Aphrodite’s Child.
Το επιτυχημένο διπλό άλμπουμ με τον τίτλο 666 θεωρείται ότι του έδωσε ώθηση για την αρχή μιας διεθνούς καριέρας.
Ενώ αποτελούσε ακόμα μέλος των Aphrodite’s Child, άρχισε δειλά να ασχολείται και με διαφορετικά πράγματα. Η αρχή έγινε το 1970, όταν έγραψε την μουσική για μία ταινία του Χένρι Χάπιερ. Ακολούθησε ένα ακουστικό ντοκιμαντέρ επηρεασμένο από της φοιτητικές εξεγέρσεις στο Παρίσι του 1968.
Το 1973 ξεκίνησε μία επιτυχημένη συνεργασία με τον σκηνοθέτη Φρέντερικ Ροσίφ για μία σειρά ντοκιμαντέρ για την άγρια φύση, ενώ λίγο προτού μεταβεί στο Λονδίνο κυκλοφόρησε το σόλο άλμπουμ Earth.
Σόλο καριέρα
Το 1975 αποχώρησε τους Aphrodite’s Child για να εγκατασταθεί στο Λονδίνο. Εκεί ίδρυσε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις μουσικών ηχογραφήσεων, τα Nemo studios. Κυκλοφόρησε την πρώτη του συλλογή με τίτλο Heaven and Hell (1975), ενώ ακολούθησαν και άλλα επιτυχημένα άλμπουμ, όπως το Albedo 0.3 (1976), το Spiral (1977) για το οποίο βραβεύτηκε με το διεθνές βραβείο MIDEM Instrumental, το Beaubourg (1978) και το China (1979).
Εκείνη την περίοδο ο Παπαθανασίου άρχισε να γίνεται παγκοσμίως γνωστός.
Το 1978 συνεργάστηκε με την Ειρήνη Παππά στο άλμπουμ με τίτλο Ωδές, που περιέχει παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια, ενώ το 1986 συνεργάστηκαν ξανά στο άλμπουμ Ραψωδίες.
Ο Παπαθανασίου έκανε παράλληλα άλλη μία μεγάλη συνεργασία με τον Γιον Άντερσον σε τέσσερα άλμπουμ, το Short Stories (1978), το The Friends of Mr Cairo (1981), το Private Collection (1983) και το Page of Life (1991).
Ένα μεγάλο μέρος των συνθέσεων του Παπαθανασίου δημιουργήθηκαν για να πλαισιώσουν κινηματογραφικές παραγωγές ως σάουντρακ.
Κορυφαίο σάουντρακ θεωρείται το Οι δρόμοι της φωτιάς (Chariots of Fire) για την ομώνυμη ταινία του 1981, η οποία απέσπασε το Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής το 1982.
Η ταινία εξιστορεί την προσπάθεια τριών Βρετανών δρομέων στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι. Ο Παπαθανασίου έχει γράψει μουσική σε αρκετές ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές παραγωγές, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι:
- Vortex – Το πρόσωπο της μέδουσας (1967) του Νίκου Κούνδουρου,
- Ο αγνοούμενος (Missing, 1982) του Έλληνα σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά,
- Blade Runner (Μπλέιντ Ράνερς: Ομάδες Εξόντωσης, 1982) ταινία επιστημονικής φαντασίας του Ρίντλεϊ Σκοτ,
- Η ανταρσία του Μπάουντυ (1984) του Ρότζερ Ντόναλτσον,
- Francesco (1989) της Liliana Cavani,
- 1492: Χριστόφορος Κολόμβος (1492 – Conquest of Paradise, 1992) για το οποίο απέσπασε το βραβείο Echo Awards αλλά και το βραβείο του Χρυσού Λέοντα,
- Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα (Bitter Moon, 1992) του Ρόμαν Πολάνσκι,
- Καβάφης (1996) του Γιάννη Σμαραγδή,
- Αλέξανδρος (Alexander, 2004) του Όλιβερ Στόουν,
- Ελ Γκρέκο (2007) του Γιάννη Σμαραγδή
Mουσική για το διάστημα
Η εξερεύνηση του διαστήματος τον ενθουσίαζε από τα πρώτα του παιδικά χρόνια όπως έχει δηλώσει και ο ίδιος.[7] Ένα μεγάλο μέρος από τα έργα του είναι αφιερωμένο σε αυτό, ενώ διαχρονικά οι κορυφαίοι διαστημικοί οργανισμοί τον εμπιστεύτηκαν για να μελοποιήσει τις επιτυχίες τους.
Το 1980 ξεκίνησε να προβάλλεται η αμερικανική τηλεοπτική σειρά Cosmos: A Personal Voyage του Καρλ Σαγκάν, που είχε ως κύριο θέμα τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Η μουσική επένδυση των επεισοδίων δημιουργήθηκε από τον Παπαθανασίου, ενώ η σειρά απέσπασε βραβείο Έμμυ και προβλήθηκε σε 69 χώρες και σε 500 εκατομμύρια τηλεθεατές.
Το καλοκαίρι του 2001 ο Παπαθανασίου παρουσίασε το έργο Μυθωδία στους στύλους του ολυμπίου Διός. Η μουσική του έργου δημιουργήθηκε ώστε να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑΣΑ 2001: Οδύσσεια στον Άρη.
Ήταν μία φαντασμαγορική μουσική παράσταση, κατά τη διάρκεια της οποίας προβάλλονταν με ειδικά οπτικά εφέ απεικονίσεις κυρίως από θεούς της αρχαίας Ελλάδας και διαστημικές εικόνες της ΝΑΣΑ. Τα σολιστικά μέρη του έργου ερμήνευσαν οι σοπράνο Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπατλ.
Επίσης συμμετείχε η Μητροπολιτική Ορχήστρα του Λονδίνου, 120μελής χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ενώ ο ίδιος ο συνθέτης χειριζόταν τα πλήκτρα. Το έργο προβλήθηκε τηλεοπτικά σε όλο τον πλανήτη ενώ υπήρχαν γιγαντοοθόνες και στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Μετά το τέλος της μουσικής παράστασης η γαλλική κυβέρνηση, την οποία εκπροσώπησε ο υπουργός παιδείας Ζακ Λανγκ, απένειμε στον Παπαθανασίου τον τίτλο του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής σε μία τελετή που έλαβε χώρα στο περιστύλιο του Ζαππείου.
Δύο χρόνια αργότερα η NASA του απένειμε το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς σε αναγνώριση εξαιρετικής συνεισφοράς στο όραμα της. Το βραβείο αποτελεί την υψηλότερη τιμή από τον Αμερικανικό οργανισμό για μη κυβερνητικά πρόσωπα.
Το 2013, η NASA υιοθέτησε για δεύτερη φορά τη μουσική του Παπαθανασίου με ένα πρωτότυπο μουσικό έργο που δημιουργήθηκε για να πλαισιώσει το βίντεο από την αποστολή Ήρα (Τζούνο), που απεικονίζει συγχρόνως την κίνηση της Γης και της σελήνης μαζί για πρώτη φορά. Το βίντεο απαθανατίστηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής καθ’ οδόν για το σύστημα του πλανήτη Δία.
Τον Νοέμβριο του 2014 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) πρότεινε στον Παπαθανασίου να συνθέσει την μουσική για την πρώτη ιστορική προσεδάφιση σε κομήτη. Έτσι, συνέθεσε μια μουσική τριλογία (Άφιξη, Το ταξίδι του Philae και Το βαλς του Ροζέτα) η οποία παρουσιάστηκε από τον ESA μετά την επιτυχημένη προσεδάφιση του σκάφους Ροζέτα στον κομήτη 67P.
Το 1995, ως φόρο τιμής στην μουσική του προσφορά αλλά και στην αγάπη του για το διάστημα, το Minor Planet Center της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης έδωσε το όνομα του συνθέτη στον Αστεροειδή της Κύριας Ζώνης 6354, που πλέον ονομάζεται 6354 Vangelis.
Η ανακοίνωση του Κυριάκου Μητσοτάκη για τον θάνατο του Βαγγέλη Παπαθανασίου:
«Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου δεν είναι, πια, κοντά μας. Για όλον τον κόσμο, η θλιβερή είδηση δηλώνει πως το παγκόσμιο μουσικό στερέωμα έχασε τον διεθνή Vangelis. Τον πρωτεργάτη του ηλεκτρονικού ήχου, των Όσκαρ, της Μυθωδίας και των μεγάλων επιτυχιών. Για εμάς τους Έλληνες, όμως, που ξέρουμε ότι το δεύτερο όνομά του ήταν Οδυσσέας, σημαίνει ότι ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι του στους Δρόμους της Φωτιάς. Από εκεί θα μας στέλνει πάντα τις νότες του».
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου δεν είναι, πια, κοντά μας. Για όλον τον κόσμο, η θλιβερή είδηση δηλώνει πως το παγκόσμιο μουσικό στερέωμα έχασε τον διεθνή Vangelis. Τον πρωτεργάτη του ηλεκτρονικού ήχου, των Όσκαρ, της Μυθωδίας και των μεγάλων επιτυχιών.
— Prime Minister GR (@PrimeministerGR) May 19, 2022
