Πώς ο Γκριγκόρι Ρασπούτιν, ένας αγράμματος άνθρωπος από τα βάθη της Σιβηρίας, κατάφερε να καθοδηγεί και να γίνει ο έμπιστος τσαρίνας; Άγιος για κάποιους και τσαρλατάνος για άλλους, πέρασε τη ζωή του διχάζοντας την κοινή γνώμη ειδικά εξαιτίας των πολλών σεξουαλικών σκανδάλων.
Το να προκαλείς τον Ρασπούτιν σημαίνει να προσκαλείς μια πλούσια φαντασία. Κάποιοι “βλέπουν” αμέσως το μεθυστικό «Rasputin» του Boney M , άλλοι βλέπουν την ανησυχητική σιλουέτα του μαύρου μάγου της πριγκίπισσας Αναστασίας… Όπως ήταν αναμενόμενο, η ποπ κουλτούρα οικειοποιήθηκε αυτή τη συναρπαστική ιστορική φιγούρα, η οποία κατείχε μια ιδιαίτερη θέση στις καρδιές της ρωσικής αυτοκρατορικής οικογένειας. Άγιος ή διεφθαρμένος, ηλίθιος ή ιδιοφυής, θεραπευτής ή απατεώνας… Πώς ένας αγράμματος «μουτζίκος» από τα βάθη της Σιβηρίας κατέληξε δεξί χέρι της Τσαρίνας, σαν σκιώδης πρωθυπουργός;
Όλα ξεκινούν στο χωριό Pokrovskoye της Σιβηρίας , στα τέλη του 19ου αιώνα. Δύο αδέρφια, ο Michel και ο Grégoire, πέφτουν παίζοντας σε ένα παγωμένο ποτάμι. Βγαίνουν μούσκεμα και τρέμουν. Σύντομα, η πνευμονία ξεσπά, ο ένας πεθαίνει ενώ ο δεύτερος παλεύει μεταξύ ζωής και θανάτου. Μόνο ένα θαύμα θα μπορούσε να σώσει τον γιο του Εφίμ Ρασπούτιν, αυτός ο πλούσιος αγρότης, του οποίου το όνομα προέρχεται από τη λέξη “rasputstvo”, που σημαίνει “απώλεια”. Κόντρα σε κάθε προσδοκία, το παιδί ξυπνά ένα πρωί, έχοντας θεραπευτεί ανεξήγητα. Στη συνέχεια αφηγείται ότι μια κυρία ήρθε να τον επισκεφτεί στον ύπνο του για να τον διατάξει να αναρρώσει, κάτι που δέχθηκε. Για τον παπά του χωριού, δεν υπάρχει αμφιβολία, ήταν η ίδια η Υπεραγία Θεοτόκος που εμφανίστηκε για να σώσει τον άρρωστο, προορισμένο για μια μεγάλη μοίρα.
Αυτή η θεωρία κάνει το γύρο του χωριού, βαθιά ριζωμένη στην ορθόδοξη πίστη, αλλά πάνω από όλα είναι εγγεγραμμένη στα βάθη του μικρού Γκριγκόρι. Δεν είναι σαν τους άλλους, το ξέρει. Η ασθένειά του άνοιξε έναν άμεσο δίαυλο επικοινωνίας με τον Θεό και ο ρόλος του θα είναι να διαδώσει τον ιερό λόγο σε ολόκληρη τη Ρωσία. Μετά αρχίζει μια περίοδος προσκυνήματος: ο νεαρός Ρασπούτιν, μόλις από την εφηβεία, επισκέπτεται τοπικά ιερά, συνομιλεί με τους περιπλανώμενους -αυτούς που έχει επιλέξει ο Θεός -, μαθαίνει να αποκρυπτογραφεί τη Βίβλο… Χάρη στην «ανάστασή» του και το πνευματικό του ταξίδι , εμπνέει εμπιστοσύνη στους συνομηλίκους του. Και μετά, γίνεται πατέρας: βρήκε την αγάπη με την Πράσκοβιε, μια σταρένια ξανθιά γυναίκα, και μαζί έκαναν τρία παιδιά.
Στην αλλαγή του αιώνα, αποφάσισε να σηκώσει τα μανίκια για να μεταδώσει τον θείο λόγο και δημιούργησε ένα μυστικό παρεκκλήσι σε ένα κελάρι, όπου δέχτηκε τους άτυχους που αναζητούσαν παρηγοριά, τους άρρωστους που αναζητούν ένα θαύμα… Μα κυρίως γυναίκες . Σε αυτό το αυτοσχέδιο παρεκκλήσι προσεύχονταν, συζητούσαν και μετά συμμετείχαν σε τελετουργίες που υποτίθεται ότι εξαγνίζουν την ψυχή, που συχνά κατέληγαν σε πορνεία. Ο Θεός δεν είναι ποτέ μακριά, ακόμα και στη μέση αυτών των οργίων, τον ευχαριστούσαν για αυτές τις υπέροχες στιγμές που χαρίζει στους φτωχούς. Η φιλοσοφία του Ρασπούτιν είναι η εξής: για να φτάσεις στον Κύριο, πρέπει να φτάσεις στον πάτο. Κάτι που είναι μάλλον ευχάριστο για αυτόν τον άνθρωπο που έχει πρόβλημα να ελέγξει τις σεξουαλικές του ορμές και τον εθισμό του στο ποτό. Έτσι, στο όνομα του Θεού, χορεύει, πίνει, συναναστρέφεται για να ελευθερωθεί από την αμαρτία, και λαμβάνει θεϊκά μηνύματα. Κάτι που προφανώς δεν είναι του γούστου όλων… Κατηγορείται ότι είναι μέλος της αίρεσης Khlysty, καταραμένη από την Ορθόδοξη Εκκλησία – η οποία, είναι αλήθεια, μοιράζεται ορισμένες ομοιότητες με το δόγμα του Ρασπούτιν, ειδικά στη σεξουαλική πλευρά των ιερών τελετουργιών – ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αποδείξει τη σχέση του με αυτή.
Κουρασμένος από αυτές τις φήμες και πεπεισμένος για τα χαρίσματά του, ο Grégoire πήγε στην Αγία Πετρούπολη το 1903. Οπλίστηκε με μια συστατική επιστολή από έναν διάσημο εκκλησιαστικό, ο οποίος είδε σε αυτόν έναν άνθρωπο του Θεού, στον οποίο η Θεολογική Ακαδημία της πρωτεύουσας του, η Ρωσική Αυτοκρατορία πρέπει να ενδιαφέρεται. «Είναι ένας όμορφος χωρικός, αδύνατος, με μακριά, ίσια μαλλιά, θαμνώδη γένια. το μέτωπό του έχει μια ουλή, η μύτη του φαρδιά. Αλλά πάνω απ’ όλα είναι τα μάτια του που τραβούν την προσοχή», περιγράφει ο Henri Troyat στο Raspoutine, «Το βλέμμα τους, με μια λάμψη, έχουν μια μαγνητική σταθερότητα. Όταν φτάνει, γίνεται δεκτός από υψηλόβαθμους αξιωματούχους, οι οποίοι παρασύρονται από τον βαρετό τόνο του, τους άμεσους τρόπους του και τον σχεδόν πρωτόγονο τρόπο διάδοσης του λόγου του Θεού. Καθώς η ρωσική υψηλή κοινωνία απομακρύνεται από την πίστη, ίσως αυτός ο άνθρωπος του λαού μπορεί να τους επαναφέρει στον σωστό δρόμο και, στην πορεία, να φέρει τον Τσάρο πιο κοντά στους υπηκόους του. Δεν έχουν σημασία οι φήμες που τον ακολουθούν, είναι ένας μάντης που μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή της αυτοκράτειρας Αλεξάνδρας , της οποίας οι μυστικιστικές τάσεις δεν είναι αρκετά ορθόδοξες για την Εκκλησία.
Ο άντρας γίνεται έτσι δεκτός στα σαλόνια της αστικής τάξης της Αγίας Πετρούπολης, όπου απαλύνει τα ήθη παίζοντας την προξενήτρα με τον Θεό. Θεραπεύει τη σύζυγο ενός συμβούλου από την μελαγχολία χορηγώντας της το αγαπημένο του φάρμακο: προσευχές, συζητήσεις, σεξουαλικές συνερεύσεις (μαζί του, φυσικά). Η τελευταία, ευχαριστημένη από τη βελτίωση της υγείας της, τον συνέστησε στους φίλους του, κόμισσες και πριγκίπισσες, που βρίσκονταν κοντά στον Τσάρο Νικόλαο Β’ .. Ο κύκλος των οπαδών του μεγάλωσε, τον τιμούσαν οι γυναίκες όλου του κόσμου και το άρωμα της αγιότητάς του μετά βίας αμαυρώθηκε από τη φήμη του. Αντίθετα, «ένας ερωτοθρησκευτικός μύθος δημιουργήθηκε γύρω από το πρόσωπό του», εξηγεί ο Henri Troyat. Του αποδίδονται εξαιρετικές θρησκευτικές ικανότητες καθώς και ασυνήθιστα μεγάλο πέος. Κατηγορείται για βιασμούς και όμως τίποτα δεν φαίνεται να αμαυρώνει την αύρα του.
Εδώ βρίσκεται στην αυλή των οικείων της αυτοκρατορικής οικογένειας. Ωστόσο, ο τσάρος και η τσαρίνα τον χρειάζονται, το ξέρει γενικά, ειδικά από τη στιγμή που η φήμη τους δεν είναι καλή: οι αναποδιές του ρωσο-ιαπωνικού πολέμου και η σφαγή της Οδησσού αμαύρωσαν την εικόνα της Ρωσίας.
Το 1906, επιτέλους, τους συναντά, δίνει ευνοϊκή εντύπωση και κάνει κάποιες προβλέψεις που αποδεικνύονται σωστές. Όταν ο Αλεξέι, το παιδί του αυτοκρατορικού ζευγαριού, που πάσχει από αιμορροφιλία, τραυματίζεται παίζοντας στον κήπο του παλατιού της Αικατερίνης, είναι αυτός που καλείται σε απόγνωση. Ο Ρασπούτιν συμμορφώνεται, ευχαριστεί και θεραπεύει το αγόρι με αδιάκοπες προσευχές. «Απορρόφησε» το κακό που ροκάνιζε το παιδί και γι’ αυτό ο Τσάρος, αλλά κυρίως η Τσαρίνα θα του είναι για πάντα ευγνώμωνες. Από τη στιγμή εκείνη έγινε ο έμπιστος του Τσάρου και της Τσαρίνας οι οποίοι ήταν γοητευμένοι από αυτόν τον άνθρωπο που τους φέρνει πιο κοντά στην «πραγματική» Ρωσία και στον Θεό.
Αυτός είναι και πάλι που θα κληθεί όταν ο Αλεξέι είναι (ξανά) στα πρόθυρα του θανάτου λόγω της ασθένειάς του. Κάθε φορά, τον σώζει με τις μυστικιστικές προσευχές και τα τελετουργικά του, αποκτώντας αυξανόμενη επιρροή στην αυτοκρατορική οικογένεια. Το 1914, ο Grégoire Raspoutine είναι σταρ της εποχής. Είναι μέρος της στενής φρουράς της Τσαρίνας, αλλά οι εχθροί του δεν είναι μακριά. Έτσι γλίτωσε εκείνη τη χρονιά από μια απόπειρα δολοφονίας που διέπραξε μια πεφωτισμένη γυναίκα, η οποία ενήργησε κατόπιν εντολής ζηλόφθονων και φανατικών εκκλησιαστικών, που κατέκριναν τον Ρασπόυτιν για τα χαλαρά ήθη του. Αυτός ο «εκλεκτός του θεού» ανακτά την υγεία του. Η απόπειρα αυτή, δεν αρκεί για να αποθαρρύνει το πλήθος των θαυμαστών του.
Στην Ευρώπη, η κατάσταση είναι τεταμένη, ο πόλεμος ετοιμάζεται και υπάρχουν αμφιβολίες για την ικανότητα του Τσάρου να αντιμετωπίσει τη Γερμανία. Από την άνοδό του στο θρόνο, όλα ήταν πολύ περίπλοκα: υπήρξε το δράμα της στέψης του (όπου χιλιάδες θεατές συντρίφθηκαν μέχρι θανάτου μετά την κατάρρευση μιας γέφυρας), η γέννηση του γιου του που αποδείχθηκε ότι ήταν αιμορροφιλικός, η καταστροφή του ρωσο-ιαπωνικού πολέμου, η αιματηρή καταστολή κατά τη διάρκεια της «Κόκκινης Κυριακής»… Για να μην αναφέρουμε την παρουσία αυτού του οραματιστή Ρασπούτιν στο δικαστήριο, που δεν είναι καθησυχαστική για κανέναν, εκτός από την αυτοκρατορική οικογένεια.
Ενώ η χώρα βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση, ο πνευματικός οδηγός των Τσάρων, μεθύει, χορεύει και εκπορνεύει υπό τον ήχο τσιγγάνικης ορχήστρας, όταν δεν είναι απασχολημένος κάνοντας σεξ. Καθόλου διακριτικός, οι νυχτερινές του περιπέτειες εξαπλώθηκαν αστραπιαία, η τσαρίνα συμβούλεψε να αποστασιοποιηθεί: αυτός ο ξεφτιλισμένος στάρετς θα τους κόστιζε ακριβά και η συμπεριφορά του έφερε συμφορά στην πατρίδα. Δεν νοιάζεται σχεδόν καθόλου και συνεχίζει να κάνει θαύματα που και που. Όταν ο Νικόλαος Β’ παίρνει τον αρχηγό του ρωσικού στρατού, μένει με την Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα και παίζει το ρόλο του σκιώδη συμβούλου. Παρά την άγνοιά του για την πολιτική ζωή, υπαγορεύει τι να κάνει, προς μεγάλη απόγνωση της Δούμας.
«Όσο αυξάνει την εκτίμηση της τσαρίνας, τόσο περισσότερο προκαλεί το μίσος και την αποστροφή της κοινής γνώμης», λέει ο Henri Troyat. Είναι ότι θα οδηγήσει τη Ρωσία στην καταστροφή, αν συνεχίσει να δίνει άστοχες συμβουλές στη γυναίκα του Τσάρου, η οποία συμπεριφέρεται σαν υπνωτισμένη από αυτόν τον μάγο που, μετά βίας ψιθυρίζεται, μοιραζόταν το κρεβάτι της… Στα τέλη του 1916, δύο εκατομμύρια Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν σε αυτή τη σύγκρουση που μοιάζει ατελείωτη, ο θάνατος παραμονεύει παντού, ακόμα και γύρω από τον άγιο άνθρωπο, ο οποίος γλιτώνει από διάφορες συνωμοσίες και απόπειρες δολοφονίας. Είναι ευθύς: «Αν πεθάνω, ή αν με εγκαταλείψεις, θα χάσεις τον γιο σου και το στέμμα μέσα σε έξι μήνες», ανακοίνωσε στην Αλεξάντρα Φεοντόροβνα.
Ο Félix Youssoupov , ένας ευγενής από το Saint-Péterboug, κοντά στη βασιλική οικογένεια, αποφάσισε ότι ήταν απαραίτητο να βάλει τέλος σε αυτόν τον τσαρλατάνο, που παίζει με τη μοίρα της χώρας του. Καθορίζει μια στρατηγική με στόχο την εξάλειψή του, τη νύχτα 16 προς 17 Δεκεμβρίου 1916. Το σχέδιό του; Να δηλητηριάσει τον Ρασπόυτιν, να ξεφορτώθει το σώμα του, χωρίς να μάθει ή να δει κανείς οτιδήποτε. Μοιράζεται τα σχέδιά του με μερικούς συντρόφους σε υψηλές θέσεις και προσπαθούν με κυάνιο να σκοτώσουν τον Ρασπούτιν. Παραδόξως, μπορεί πίνει το ποτό με το κυάνιο και όλα καλά. Ο Youssoupov δεν πιστεύει στα μάτια του, πώς μπορεί να επιβιώσει από αυτό το θανατηφόρο δηλητήριο; Πόσο μάλλον και από το πόσο υπήρχε στο κρασί του!
Αντιμέτωπος με αυτή την αδιάκοπη αντίσταση του Ρασπόυτιν, ο δολοφόνος με τους συντρόφους του, πυροβολούν τον Ρασπούτιν, ο οποίος καταρρέει στο έδαφος. Από τον σφυγμό, καταλαβαίνουν ότι είναι όντως νεκρός. Η Ρωσία έχει απαλλαγεί από αυτόν τον τσαρλατάνο, σκέφτονται οι δολοφόνοι. Λίγο αργότερα όμως, ο Φέλιξ Γιουσούποφ, κυριευμένος από μια ανησυχία επιστρέφει για να δει το πτώμα του εχθρού του… που σηκώνεται, βγάζοντας αφρούς από τα χείλη και τον αρπάζει από το λαιμό, με τα μάτια του άγρια και το σώμα του ματωμένο. Ο Γιουσούποφ καταφέρνει να απαλλαγεί από τα χέρια του και οι φίλοι του πυροβολούν ξανά τον Ρασπούτιν που προσπαθεί να ξεφύγει. Αυτή τη φορά είναι τελικά ενεκρός! Για να βεβαιωθεί, ο Φέλιξ Γιουσούποφ τον χτύπησε με ρόπαλο και μετά τον εγκατέλειψε στα παγωμένα νερά του Νέβα. Το πτώμα βρέθηκε παγωμένο.
«Ο Ρασπούτιν σκοτώθηκε» ακουγόταν στους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης. Η έρευνα έγινε με προχειρότητα, γνώριζαν τους ενόχους, αλλά καθώς έχουν ενεργήσει για τη σωτηρία της Ρωσίας και επικρατεί χάος στη χώρα, ο τσάρος τους συγχωρεί. Στο άκουσμα της είδησης, η Τσαρίνα είναι συντετριμμένη, κι αν οι προβλέψεις της ήταν αληθινές; Και ότι ο θάνατός του προανήγγειλε το τέλος της Αυτοκρατορίας;
Πράγματι, το τέλος πλησιάζει: το 1917, η Ρωσία συνθηκολογεί, η χώρα βρίσκεται σε εξαθλίωση και βυθίζεται στην εξέγερση υπό την ηγεσία του Λένιν . Η αυτοκρατορική οικογένεια πηγαίνει στην εξορία και θα σκοτωθεί τη νύχτα της 16ης προς 17 Ιουλίου.
«Η προφητεία του Ρασπούτιν έγινε πραγματικότητα σημείο προς σημείο: ο θάνατός του ήχησε τον θάνατο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Οι Ρομανόφ επέζησαν μόνο από αυτόν που είχαν επιλέξει ως πνευματικό οδηγό τους για ενάμιση χρόνο», λέει ο Henri Troyat. Αληθινός θεραπευτής ή τσαρλατάνος; Άγιος άνθρωπος ή ανήθικος; Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, το μυστήριο παραμένει, αλλά η φήμη του δεν υστερεί ούτε στο ελάχιστο.
Δείτε επίσης
