Συχνά, παιδαγωγοί, εκπαιδευτικοί, φροντιστές, γονείς ζητούν από τα παιδιά να απολογηθούν όταν έχουν κάνει κάποιο λάθος και μόνο λίγες φορές είναι ικανοποιημένοι με το αποτέλεσμα.
Η εμπειρία μας με το παιδί εξελίσσεται ως εξής: Ζητάμε από το παιδι να πει «συγγνώμη». Από το στόμα του παιδιού ακούγεται η λέξη «Συγ – γνώ – μη» με τον τρόπο εκφοράς να μη θυμίζει κάποιο αίσθημα μεταμέλειας. Σε αυτό το σημείο ίσως πούμε: «Πες το σαν να το εννοείς!» και αυτό που ακούμε είναι μια «συγγνώμη» που μαλλον μοιάζει με απάντηση σε αυτό που του είπαμε παρά με κάτι που το παιδί νιώθει.
Τι μηνύματα παίρνει το παιδί για τα λάθη μέσα από αυτή την εμπειρία; Σε ποια συμπεράσματα καταλήγει για τον εαυτό του, τους γύρω του και το μέλλον;
Στην κοινωνία μας διδασκόμαστε να ντρεπόμαστε για τα λάθη μας. Όταν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δίνουν στα παιδιά αρνητικά μηνύματα για τα λάθη, συνήθως έχουν καλή πρόθεση: Να παρακινήσουν τα παιδιά να αποδώσουν καλύτερα «για το δικό τους καλό». Τι διδάσκουμε όμως πραγματικά στα παιδιά μακροπρόθεσμα; Όλοι κάνουμε λάθη και οι πεποιθήσεις μας για την τελειότητα είναι συνήθως εξουθενωτικές.
Τα λάθη είναι θαυμάσιες ευκαιρίες για μάθηση! Αυτή είναι μια από τις πιο ενθαρρυντικές ιδέες της θετικής διαπαιδαγώγησης, αλλά και μια από τις πιο δύσκολες στην εφαρμογή τους στην κοινωνία. Ωστόσο, υπάρχει ένας τρόπος να δώσουμε αυτό το πολύτιμο μάθημα στα παιδιά. Δεν είναι υπερβολικά ανεκτικός και πραγματικά παρακινεί τα παιδιά να λειτουργήσουν καλύτερα χωρίς να πληρώσουν το τίμημα της προσωπικής απαξίωσης.
Πρέπει να διδάξουμε οι ίδιοι στα παιδιά να χαιρόμαστε για τα λάθη μας, αντιμετωπίζοντάς τα ως ευκαιρίες να μάθουμε καινούρια πράγματα. Φανταστείτε την παραπάνω εμπειρία με λίγο διαφορετικό σενάριο, στο οποίο λέμε στο παιδί «Έκανες ένα λάθος. Αυτό είναι φανταστικο. Τι μπορούμε να μάθουμε από αυτό;». Τα παιδιά πρέπει να εκτίθενται καθημερινά στην αξία των λαθών και να μπορούν να μάθουν από αυτά μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Για να μετατρέψουμε τα προβλήματα σε ευκαιρίες για μάθηση χρειάζεται πρώτα εμείς να βρούμε το θάρρος να μην είμαστε τέλειοι. Να πούμε εμείς συγγνώμη στα παιδιά είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να βρούμε το θάρρος να μην είμαστε τέλειοι και να λειτουργήσουμε ως παραδείγματα για τα παιδιά. Έτσι, τα παιδιά θα μάθουν για τη συγγνώμη που έρχεται με ειλικρίνεια και ζεστασιά μέσα απο την καρδιά ενός ανθρώπου που ενδιαφέρεται και απευθύνεται ένα άτομο που πληγώθηκε.
Συγγνώμη σε τρία μόλις βήματα:
1. Αναγνώριση – «Ποπό! Έκανα λάθος»
2. Συμφιλίωση – «Ζητάω συγγνώμη!»
3. Επίλυση – «Ας συνεργαστούμε για να βρούμε μια λύση μαζί».
Αγκαλιάζοντας τα λάθη μας, έχουμε το θάρρος να μην είμαστε τέλειοι. Δίνουμε στα παιδιά που βρίσκονται κοντά μας το πιο πολύτιμο μάθημα! Να συγχωρούμε τον εαυτό μας, να απολογούμαστε, να επικεντρωνόμαστε στις λύσεις. Είναι πολύ αυκολότερο να πάρει κάποιος την ευθύνη για ένα λάθος όταν το βλέπει ως ευκαιρία για μάθηση και όχι ως κάτι κακό. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να μην είναι επικριτικοί με τους εαυτούς του ή με τους άλλους. Μαθαίνουν να συγχωρούν τον εαυτό τους και τους άλλους.
Η ιδέα ότι τα λάθη είναι ευκαιρίες για μάθηση και ότι το βασικότερο εργαλείο μας είναι να λειτουργούμε ως παραδείγματα είναι βασικές ιδέες που συναντάμε στο βιβλίο «Αποτελεσματική Διαπαιδαγώγηση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Γράφει η Φωτεινή Καραγρηγόρη – Παιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας, MSSc Child Studies, Πιστοποιημένη Επιμορφώτρια Θετικής Διαπαιδαγώγησης
Photo cover:pixabay.com/Thomas Wolter
