Κάθε φορά που περνάω από την Αρχαία Αγορά της Αθήνας στους πρόποδες της Ακρόπολης, μου έρχονται στον νου τα διαχρονικά μαθήματα που μας δίδαξε η αθηναϊκή δημοκρατία.
Η αθηναϊκή νίκη στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας πριν από 2.500 χρόνια ήταν καθοριστικής σημασίας για τη Δύση και για τη δημοκρατία, μια φιλοσοφία διακυβέρνησης η οποία ενισχύθηκε όταν αριστοκράτες και απλοί εργάτες κωπηλάτησαν δίπλα δίπλα σε τριήρεις για να υπερασπιστούν την πόλη τους που απειλούνταν από την Περσική Αυτοκρατορία.
Στην τραγωδία του Αισχύλου που είναι αφιερωμένη στην περίφημη αυτή ναυμαχία, όταν η βασίλισσα των Περσών Άτοσσα ρωτάει: «Ποιος τους εξουσιάζει και διοικεί τον στρατό τους;», ο κορυφαίος του Χορού απαντάει: «Δεν αποκαλούνται δούλοι κανενός ανδρός, ούτε υπακούν σε κανέναν».
Χάρη σε αυτούς τους γενναίους Αθηναίους ο κόσμος γνώρισε και κατανόησε τις θεμελιώδεις αρχές της ανθρώπινης ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της αυτοδιοίκησης και του κράτους δικαίου – τις ίδιες αρχές που ώθησαν τους Αμερικανούς να επιδιώξουν την ανεξαρτησία τους. Οι Πατέρες του Έθνους μας μελέτησαν τα ελληνικά κλασικά κείμενα. Το πολιτικό τους λεξιλόγιο βασίστηκε σε ελληνικές λέξεις και η επαναστατική τους φαντασία άντλησε έμπνευση από τα αρχαία αθηναϊκά ιδεώδη.
Και ακριβώς όπως η αρχαία Ελλάδα ενέπνευσε τους ιδρυτές του αμερικανικού έθνους να δημιουργήσουν μια κυβέρνηση «του λαού, από τον λαό, για τον λαό», έτσι και ο Πόλεμος Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ ενέπνευσε τους μαχητές της ελευθερίας στην Ελληνική Επανάσταση, σαράντα πέντε χρόνια αργότερα. Χάρη στα κοινά ιδεώδη μας, η στήριξη της Ελληνικής Επανάστασης κατέστη μείζον ζήτημα εξωτερικής πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές της δεκαετίας του 1820, κατά τη διάρκεια των χρόνων που διαμόρφωσαν το έθνος μας. Το κίνημα υποστήριξης της ελληνικής υπόθεσης από τους Αμερικανούς πολίτες έγινε γνωστό ως Ελληνική Φωτιά. Το πέρασμα της δάδας της δημοκρατίας από την Ελλάδα στην Αμερική και αντίστροφα αποτυπώνει την ουσία της συνεργασίας των εθνών μας.
Το βιβλίο Ο Αμερικανικός Φιλελληνισμός – Η επίδραση της Επανάστασης του 1821 στις ΗΠΑ της Maureen Connors Santelli πραγματεύεται το ζήτημα του αμερικανικού κινήματος σε μια σημαντική στιγμή στοχασμού για το ελληνικό κράτος, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετέχουν στον εορτασμό διακοσίων χρόνων φιλίας και κοινών δημοκρατικών αξιών. Συγχρόνως ατενίζουμε το μέλλον, αποβλέποντας στην περαιτέρω ενδυνάμωση της διμερούς σχέσης που είναι πιο ισχυρή από ποτέ στη σύγχρονη ιστορία των δύο εθνών.
Οι Έλληνες της Αμερικής αποτελούν πολύτιμο και σημαντικό κομμάτι της αμερικανικής ιστορίας μας, και ξέρω ότι ο ρόλος τους θα είναι πρωταγωνιστικός στους εορτασμούς στην Αμερική για την επέτειο των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.
Αυτή η επέτειος αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική στιγμή για την Ελλάδα –και κυρίως για τους νέους ανθρώπους που κατάφεραν να τα βγάλουν πέρα σε αυτή τη δύσκολη οικονομική κρίση– για να αντλήσει δύναμη από την ιστορία της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν έναν ρόλο στις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και ελπίζουμε μαζί να μπορέσουμε να χαράξουμε τον δρόμο για ένα λαμπρό μέλλον ευημερίας.
Το μνημείο προς τιμήν των Αμερικανών φιλελλήνων έξω από την κατοικία μου στους Αμπελόκηπους λειτουργεί ως καθημερινή υπόμνηση των μακροχρόνιων δεσμών ανάμεσα στα έθνη μας. Δε βοήθησαν μόνο οι Αμερικανοί πολίτες τους Έλληνες συντρόφους τους κατά την Επανάσταση του 1821· και η αμερικανική κοινωνία έχει εμπλουτιστεί από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της από τη σχέση μας με την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίσουν να στέκονται πλάι στον αξιόπιστο σύμμαχό τους, και είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος για όσα μπορούν να επιτύχουν από κοινού οι δύο χώρες μας και οι λαοί μας.
Καθώς εορτάζουμε διακόσια χρόνια από την Ελληνική Ανεξαρτησία, ας ακουστεί ηχηρά η επευφημία: Ζήτω η Ελλάδα! Ζήτω η Αμερική!
Geoffrey R. Pyatt,
Πρέσβης ΗΠΑ στην Ελλάδα
Ιανουάριος 2021
Η Ελληνική Επανάσταση είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Αμερικανούς. Οι αμερικανικές εφημερίδες της εποχής ονόμασαν το ξέσπασμα συμπάθειας και υποστήριξης προς τους Έλληνες «Ελληνική Φωτιά», κάνοντας έναν παραλληλισμό με το βυζαντινό υγρό πυρ. Αν και η σύσταση του υγρού πυρός έχει χαθεί στο διάβα της Ιστορίας, η αμερικανική «Ελληνική Φωτιά» αποτελούνταν από ενθουσιασμό για τον ελληνικό αγώνα, τον οποίο ενέπνεε η πεποίθηση πως τα δημοκρατικά ιδεώδη συνέδεαν τους Αμερικανούς με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν.
Το παρόν βιβλίο, ωστόσο, δεν περιέχει απλώς μια ιστορία για το εύρος της στήριξη που παρείχαν οι Αμερικανοί στους Έλληνες. Το κίνημα υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας αποτελεί ένα μοναδικό όχημα για να διερευνηθούν τα συμφέροντα των Αμερικανών στην Ελλάδα και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία·
να διαπιστωθούν οι τρόποι με τους οποίους οι Αμερικανοί πίστευαν ότι θα βοηθούσαν τους Έλληνες να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία, καθώς και να εξεταστεί πώς αυτές οι προσπάθειες επηρέασαν τα μεταρρυθμιστικά κινήματα του 19ου αιώνα στις ΗΠΑ.
Η αμερικανική υποστήριξη στην Ελληνική Επανάσταση είχε κοινωνικές επιπτώσεις και πολιτικό αντίκτυπο στις ΗΠΑ, ενώ, αντίθετα, ο Πόλεμος της Ελληνικής Ανεξαρτησίας βοήθησε τους Αμερικανούς να αυτοπροσδιοριστούν ως λαός και να ερμηνεύσουν την κληρονομιά της Αμερικανικής Επανάστασης στη διεθνή σκηνή.
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Η ΜΟΡΙΝ ΚΟΝΟΡΣ ΣΑΝΤΕΛΙ είναι ιστορικός με ειδίκευση στην πρώιμη αμερικανική δημοκρατία. Έλαβε διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο George Mason το 2014 και είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Κοινοτικό Κολέγιο της Βόρειας Βιρτζίνια.
