Ο παρακάτω οδηγός εμπλουτίστηκε με αποσπάσματα από το βιβλίο Αποτελεσματική Διαπαιδαγώγηση της Jane Nelsen και απευθύνεται τόσο σε γονείς όσο και σε εκπαιδευτικούς.
1. Ένα παιδί που φέρεται άσχημα είναι ένα αποθαρρυμένο παιδί που έχει λανθασμένες ιδέες για το πώς να πετύχει τον πρωταρχικό του στόχο – να ανήκει. Οι λανθασμένες ιδέες το οδηγούν στην άσχημη συμπεριφορά. Δεν μπορούμε να είμαστε αποτελεσματικοί εκτός αν δούμε το πραγματικό νόημα πίσω από τη λανθασμένη ιδέα και ξεπεράσουμε την άσχημη συμπεριφορά.
2. Χρησιμοποιούμε την ενθάρρυνση για να βοηθήσουμε το παιδί να αισθανθεί ότι «ανήκει» ώστε τα κίνητρα για άσχημες συμπεριφορές να μειωθούν. Γιορτάζουμε κάθε βήμα προς την βελτίωση αντί να επικεντρωνόμαστε στα λάθη.
3. Ένας καταπληκτικός τρόπος να βοηθήσουμε τα παιδιά να νιώσουν ότι τα ενθαρρύνουμε είναι να μοιραζόμαστε ιδιαίτερο χρόνο. Να είμαστε μαζί τους. Πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν εκπλαγεί όταν διαπίστωσαν πόσο αποτελεσματικό είναι να περάσουν λίγα λεπτά με ένα παιδί μιλώντας απλώς για τι τους αρέσει να κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους αντί να μιλούν για τα λάθη του.
4. Στο τέλος της ημέρας, αφιερώνουμε χρόνο για να μοιραστεί μαζί μας την πιο άσχημη και την πιο όμορφη στιγμή της ημέρας. Μετά μοιραζόμαστε εμείς μαζί τους τις δικές μας στιγμές. Θα εκπλαγείτε με αυτά που θα μάθετε!
5. Κάνουμε οικογενειακά συμβούλια ή συμβούλια τάξης για να λύσουμε προβλήματα μέσω της συνεργασίας και του αμοιβαίου σεβασμού. Αυτό είναι το κλειδί για τη δημιουργία γεμάτου σεβασμού κλίματος καθώς βοηθάμε τα παιδιά να αποκτήσουν αυτοπειθαρχία, υπευθυνότητα, συνεργατική στάση και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
6. Αναθέτουμε στα παιδιά σημαντικές δουλειές. Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί κάνουν πράγματα για τα παιδιά που θα μπορούσαν να τα κάνουν μόνα τους ή το ένα για το άλλο. Τα παιδιά αισθάνονται ότι ανήκουν όταν ξέρουν όταν συμβάλλουν πραγματικά στην καθημερινότητα.
7. Αποφασίζουμε μαζί τι δουλείες χρειάζεται να γίνουν. Μια ιδέα είναι να τις βάλουμε όλες σε ένα βάζο και να αφήσουμε κάθε παιδί να τραβάει μία στην τύχη. Με αυτόν τον τρόπο κανένας δεν κάνει την ίδια δουλειά συνέχεια. Οι εκπαιδευτικοί μπορούμε να καλέσουμε τα παιδιά να βοηθήσουν να φτιάξουμε τους κανόνες της τάξης και να δημιουργήσουμε έναν πίνακα με τίτλο «Εμείς αποφασίσαμε». Τα παιδιά νιώθουν ότι συμμετέχουν, κινητοποιούνται και ενθουσιάζονται όταν συμπεριλαμβάνονται στις αποφάσεις.
8. Αφιερώνουμε χρόνο για εκπαίδευση. Χρειάζεται να είμαστε σίγουροι ότι το παιδί κατανοεί τι σημαίνει για εμάς το «καθαρίζω την κουζίνα». Για το παιδί μπορεί να σημαίνει ότι απλώς βάζουμε τα πιάτα στον νιπτήρα. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ρωτήσουν: «Τι έχεις καταλάβει σχετικά με τις δουλειές που πρέπει να κάνεις για να είναι καθαρή η κουζίνα;»
9. Διδάσκουμε και δίνουμε το καλό παράδειγμα για τον αμοιβαίο σεβασμό. Ένας τρόπος είναι να είμαστε ευγενικοί και σταθεροί ταυτόχρονα – η ευγένεια είναι ο σεβασμός προς το παιδί και η σταθερότητα είναι ο σεβασμός στον εαυτό μας και στις ανάγκες της περίστασης. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης. Τότε χρησιμοποιούμε την επόμενη οδηγία όποτε μπορούμε.
10. Η κατάλληλη στιγμή θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα σας στο δεκαπλάσιο. «Δεν δουλεύει» να διαχειριζόμαστε ένα πρόβλημα τη στιγμή της σύγκρουσης -είναι στη μέση τα συναισθήματα. Εκπαιδεύουμε τα παιδιά για τις χρονικές περιόδους που χρησιμοποιούμε για να «ηρεμήσουν τα πνεύματα». Εμείς (ή το παιδί) μπορούμε να πάμε σε έναν άλλο χώρο και να κάνουμε κάτι που μας κάνει να αισθανόμαστε καλύτερα, και μετά να δουλέψουμε πάνω στο πρόβλημα σε κλίμα αμοιβαίου σεβασμού.
11. Αποβάλλουμε την ιδέα ότι προκειμένου να κάνουμε τα παιδιά να φέρονται καλύτερα, πρέπει πρώτα να τα κάνουμε να αισθανθούν χειρότερα. Αισθάνεται κάποιος από εμάς ότι μπορούμε να είμαστε καλύτεροι όταν έχουμε αισθανθεί ντροπιασμένοι; Αυτό από μόνο του δίνει μια νέα οπτική στην ιδέα του διαλείμματος -του χρόνου εκτός, (time-out).
12. Χρησιμοποιούμε το θετικό διάλειμμα. Αφήνουμε το παιδί να μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε έναν χώρο (με μαξιλάρια, βιβλία, μουσική, κουκλάκια) που θα το βοηθήσει να αισθάνεται καλύτερα. Δεν ξεχνάμε ότι τα παιδιά τα καταφέρνουν καλύτερα όταν αισθάνονται καλύτερα.. Έπειτα μπορούμε να το ρωτήσουμε, όταν θα είναι αναστατωμένο: «Θα σε βοηθούσε να πας στη περιοχή του θετικού διαλείμματος (ή όπως το έχει ονομάσει);»
13. Η τιμωρία μπορεί να δουλεύει εάν αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να σταματήσουμε την άσχημη συμπεριφορά για λίγο. Κάποιες φορές χρειάζεται να γνωρίζουμε τι λειτουργεί όταν τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα είναι αρνητικά – αντιδραστικότητα, πικρία, εκδικητικότητα, πονηριά, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
14. Διδάσκουμε στα παιδιά ότι τα λάθη είναι θαυμάσιες ευκαιρίες για μάθηση! Ένας τρόπος για να το διδάξουμε αυτό σε ένα παιδί είναι να είμαστε οι ίδιοι παραδείγματα χρησιμοποιώντας τα τρία βήματα της ανάκαμψης από τα λάθη:
α. Αναγνωρίζω το λάθος μου.
β. Συμφιλιώνομαι με αυτό λέγοντας «Συγγνώμη! Δεν μου άρεσε όπως συμπεριφέρθηκα.»
γ. Επιλύω και μένω συγκεντρωμένος στο να βρω λύση παρά να κατηγορήσω.
15. Εστιάζουμε στις λύσεις. Πολλοί γονείς και δάσκαλοι προσπαθούν να «μεταμφιέσουν» την τιμωρία, ονομάζοντας την λογική συνέπεια. Εμπλέκουμε τα παιδιά για να βρούμε λύσεις που είναι (α) σχετικές, (β) αποπνέουν σεβασμό, (γ) είναι λογικές και (δ) λέγονται εκ των προτέρων.
16. Μεταδίδουμε το μήνυμα της αγάπης και του σεβασμού άνευ όρων. Ξεκινάμε κάπως έτσι: «Νοιάζομαι για σένα. Ανησυχώ για αυτήν την κατάσταση. Θέλεις να βρούμε μαζί μια λύση;»
17. Διασκεδάζουμε! Φέρνουμε τη χαρά στο σπίτι και το σχολείο!
Γράφει η Φωτεινή Καραγρηγόρη – Παιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας, MSSc Child Studies, Πιστοποιημένη Επιμορφώτρια Θετικής Διαπαιδαγώγησης
Photo cover:pixabay.com/klimkin
